Një shëtitje e mrekullueshme në hapësirën ajrore përgjatë liqeneve të krijuara prej akullnajave glaciale me siguri në atë kohë, mbi natyrën e gjelbërtë në të katër anët si dhe mbi ato male pitoreske që mahnitin vizitorin dhe që i dhurojnë një copëz të vyer në mozaikun e veriut të largët. Kjo të duket dhe ti ndjenë këtë kur ti udhëton me avion mbi teritorin e Mbretërisë suedeze./

Nga sokol DEMAKU*/

          Në Suedi ka te regjistruara sipas statistikave vendore diku mbi 95 700 liqe. Regjioni i veriut është një ndër më të pasurit me liqe diku me mbi 30 868 liqe, ndërsa ujdhesa Gotland është më e varfër në këtë drejtim vetëm me 80 liqe. 

Kjo është nje statistikë që e jep Enti Suedez SMHI (pra Enti Hidrometerorologjik Suedez)

Suedia është e bukurë dhe ta vizitosh atë në çdo centimetër të saj do të thotë të marrësh kënaqësi të papërshkrueshme, do ndjesh ate çka në të vertetë njeriut i mungon, ajo cka njeriun e benë të ndjehet mirë në çdo kohë. Kjo është një mrekulli që nuk do e gjeshë në asnjë kend tjetër të rruzullit tokësor. Shpresojmë që këtë ndjesi do ua përcjellim edhe juve, sa herë që ju sjellim në vëmendje pjesë nga natyra dhe bukuritë e saja.

Duke dashur të jemi në koherencë të plotë me shijet tuaja, me shijet prej lexuesi të preferuar me atë që do të ishte më e përshtatshme për të ditur për këtë vend nordik, për njerzit me sjellje dhe kulturë të pa parë, me ndjenja të qiltërta, vend i cili në vetvete mbart një kënaqësi të cilën njeiru ndjen kur gjendet këtu e që nuk mund ta merrni askund tjetër.

Duam të themi edhe ate se njeriu ndjehet sikur është çlirua nga ankthi, nga ndjenjat të cilat i bart si një barrë e cila e rendon terë jetën, e këtu, këto thuase njeriu nuk i ndjen, e mendojm se është ambienti njerzor i cili është krijuar nga pasardhësit e Vikingëve të lashtë, të cilët njerëz janë mikëpritës, zemërgjerë, me ambicje pozitive për jetën, njerëz që kur ti do i takosh do mendosh se tek këta nuk egziston shprehja “Jo” dhe se këta janë ata të cilët çdo herë dhe në çdo kohë mendojnë për vetën dhe të ardhmen e tyre.

Zhvillimi demokratik dhe ekonomia e vendit ka qenë dhe është synimi kryesor i këtyre njerëzve të thejshtë dhe zemergjërë, njerëz të cilët edhe këta kanë pasur baticat dhe zbaticatë e tyre në jetë. Edhe suedzët sikur edhe ne shqiptarët sot, ata dikur ishin ata të cilët mërguan me të madhe, iknin nga veriu, iknin nga trojet  e tyre sepse nuk kishin mundësi ta siguronin egzistencën e tyre, por ne jo që ikem nga kjo por edhe trysnit dhe zullumet na e bënë jetën të padurueshme. E si duket këta njerëz ne na kanë kuptua më së miri dhe kanë hapur zemrën dhe na kanë priturë dhe ndihmuar që të jem pjesë e këtij vendi të mrekullueshëm.
Ajo që do t’ju ofrojmë këtë herë, është një shëtitje e mrekullueshme në disa pjesë të këtij vendi e që përveç se na japin një pasqyrë të jetës së njerëzve këtu, ne do kemi rastin të njihemi edhe me jetën, kulturën dhe traditën e tyre. Êshtë inetersant të fillojmë me krahinën Småland, e cila është një krahinë në jug lindje të Suedisë e është shumë interesant në fillim të dim diç më tepër për këtë krahinë e në bazë të disa te dhenave del se diku nga viti 500 para Krish. ka qenë kënetë dhe liqe e pasur me hekur. Por në bazë te të dhënave që njeriu mund të gjejë del se  nga mesi i viteve 1800 hyri në përdorim industria e përpunimit të drurit dhe xhamit, uzinat metalurgjike, kështu që edhe jeta këtu ka ndryshua. Këtë kohë do kemi një rritje të madhe të popullsisë dhe në një anë do kemi edhe uri dhe varfëri në rrethe, e nga mesi i viteve 1800 shumë të rinj kanë emigruar në Amerikë shaku i varfërisë. Këtë periodë të vështirë të jetës për shumë familje suedeze dhe suedez shumë shkrimtar dhe poet suedez e kanë pasyqruar në shkrimet dhe veprat e tyre.

Vijon(Pjesë në vazhdime nga libri në dorëshkrim” Një udhëtim magjeps në veriun e largët”i autorëve:  Rovena Vata dhe Sokol Demaku)

NJË UDHËTIM MAGJEPSËS NË VERIUN E LARGËT (2)*/

Shkruan: SOKOL DEMAKU/
 Në Krahinën Småland një ndër qytetet më të njohura më kohë është qyteti Kalmar. Historia e kësaj krahine daton nga koha romakëve pra diku ne vitin 500 para krisht. Kalmar është qytet mbretëror me kalan e njohur të tij. Ky është një ndër qytetet më të madha të mesjetës të Suedisë, ku tregtarët gjerman vinin dhe bënin eksporte hekuri.  Shumë qytete të kësaj krahine janë shkatërrue në perioda të ndryshme kohore dhe atë krysisht nga fuqia e zjarrit dhe  luftës.

Småland është një peizazh fantastik dhe shumë i pasur për  Suedinë me liqenet që ka e që lë mbresa të pashlyera edhe tek vizitorët të cilët nuk janë të pakët në këto anë.

Ndodhemi në mbretërinë e Crystalit, në mbretërinë ku qelqi është ai i cili zbukron edhe jetën, i jep shpirt punës dhe cdo gjëje këtu. Në këto vise prodhimi i qelqit ka marrë lulëzim që në 1742. Së bashku me dizajnet dhe dizajnerët si dhe me  të fryerit në qelq këtu sfida fillon dhe vazhdimisht është potenciale që suveniret, enët  dhe gjësendet  prej qelqi të jenë atraktive për vizitorët dhe blersit.

Do të jetë një përvojë unike përshkimi i këtij segmenti natyrorë, dhe ajo mund të përjetohet vetëm në këto zona të Mbretërsisë sudeze.
Liqenet, fushatë e gjëra, malet jo të larta por karakteristike për nga përbërja e drunjëve përdoren rëndom dhe shfrytëzohen për turizëm, dhe kjo kthehet në një shëtitje të paharruar. Ju do të mbeteni pa fjalë nga natyra e mrekullueshme, shpatet e veshura me gjelbërim, thyerjet që krijon natyra me ato bukurit e rralla të cilat se vështirë njeriu mund ti përjetoi dikundi.
Ndoshta për banorët vendas që e përshkojnë çdo ditë këtë rrugë dhe janë mësuar me panoramat e shpateve të maleve, nuk është ndonjë ndjesi e veçantë, por për të gjithë ata që nuk kan patur asnjëherë rastin ta vizitojnë këtë krahinë të mrekullueshme, do të ndjejnë një përjetim të paharrueshëm.

Kështjella Mbretërore në qytetin Kalmar një mrekulli rasti për vizitoret në mënyrë që të njihen më të kaluarën e këtij vendi nordik.

Kalaja në Kalmar daton që nga viti 1100. Ajo ishte këtu që nga koha e Unionit të Kalmar që u nënshkrua në vitin 1397 dhe tashmë në kohën e mbretit Vasa në vitin 1500, kalaja mori pamjen e saj aktuale.

*Pjesë në vazhdime nga libri i autorëve ROVENA VATA dhe SOKOL DEMAKU

Shkruan:  Sokol Demaku/ Suedi/

Me ftesë të Këshillit komunal të kulturës së qyteti Vara në Suedi, anëtarët e Qendrës Kulturore Shqiptare Migjeni nga Borås i Suedisë mbremjën e 25 tetorit 2013 prezentuan më dinjitet Kulturën dhe Gjuhën shqipe për miqt suedez në një mbremje kulturore organizua nga Këshilli komuanl i kulturës këtu e ku pjesëmarës ishin disa shoqata kulturore suedeze.

Ishte kënaqesi të jesh pjesëmarës i një manifestimi të tillë kulturor, në mesin e miqëve suedez në një mbremje te tillë kulturore, ku temë boshte ishte kultura dhe basahkëpunimi ndërkultoror mes shoqatave kulturore që veprojnë në qutete të ndryshme në Suedi.

Anëtar të Krysisë së QKSH Migjeni nga Borås, në fillim miqtë e pranishëm suedez i informaun për punëne e tyre, kulturën, gjuhën dhe traditën shqiptare në poërgjithësi, të cilët treguan një interesim të jashtëzakonshëm, për gjuhën, kulturën dhe traditën shqipe, pastaj ata i infomuan të pranishmit me punën dhe aktivitete e kësaj shoqate kulturore me seli në Borås.

Ishte mjaft impresionues për ta puna e anëtareve të shoqates dhe prezentimi i të arriturave të shqiptareve në Borås me rrethinë, botimi i revitës Dituria,  ku më këtë rast Bibliotës së qytetit Vara iu dhuruan nga dy egzemplar të cdo numri të revitës, pastaj prezetimi i punës së radio Diturisë dhe fillimi i punës me kanalin TV në gjuhën shqipe TV Dituria.

Lidhur me këte¨para të pranishmëve u shfaq një film dokumentar i punuar nga ana e redaksisë së TV Dituria mbi punëne e anëtareve të kesaj shqotate si dhe punëne e TV dhe radio Diturisë në Borås të suedisë.

Temë boshte këtë brëmje ishte kultura dhe kultura e veshjes shqiptare. Lidhur më këtëu shfaqen sekunca nga filmi dokumnetar “Veshja tradiocionale shqiptare ne Kosovë” punuar sipas skenarit dhe idesë së Bora Balaj nga “Bora fashion”.

Interesim të madh tek të pranishmit zgjoj qështja e gjuhës shiqpe e ku u parashtruan pytje të shumta lidhur me këtë si dhe për kulturën dhe traditën e shqiptarëve në përgjithësi.

Besojmë se takime te tilla me shoqtat suedeze dhe miqtë suedez ia vlenë të kemi sa me shumë në te ardhmen në menyrë që të njejtit të kenë dhe marrin sa me shumë informacione për gjuhën, kulturën dhe traditën shqitare.

Interesim të vecant tek të prnaishmit zgjoj puna me fëmije dhe të rinje, organzimi i pritjes së Vitit të ri, ardhja e babadimrit kosovar në Suedi dhe shpërndarja e dhuratave për fëmijët shqiptar, krejt kjo një vepër dhe punë e  vyer e anëtareve të QKSH Migjeni në Borås.

Bëri jehonë puna e me prezentimin e veshjeve kombëtare shqiptare në Borås të Suedisë, vite më parë, nga fotot e prezentuara për mysafirët në Vara.

Besojmë se edhe në të ardhmen këta njerëz të vyer të traditës dhe kulturës edhe ne vende tjera dhe qytete tjera do jenë prezetn me një prezentim  të tillë të kulturës sonë.

Një ujdhesë e re/

 Ne foto: Ura që lidhë Kalmar me Öland/

NGA ROVENA VATA & SOKOL DEMAKU*/

  Aty afër qyteti Kalmar  por ne det shtrihet ujdhesa Öland…

Öland ndryshe e thërrasin ujdhesa e diellit dhe erës, përndryshe është kjo një rafsh, pra një ujdhesë në rrafsh ku ka erëra të forta dhe me shumë rreze dielli se në çdo pjesë tjetër të vendit. Edhe bregdeti i saj e benë Öland një vend mjaft me popullaritet që njerëzit të kalojnë pushimet e tyre të verës këtu. Është karakteristike se në ishull gjatë sezonës së dimrit jetojnë për afërsisht diku 25 000 banor, ndërsa në sezonë të rendomt vere në ishull mund të ketë diku mbi 2 milion turist.

Në të dy skajet e ishullit ka nga një Fener deti. Ai në veri quhet Feneri i Erikut të gjatë, ndërsa ai në jug quhet feneri i Janit të gjatë.

Në vjeshtë zona ajrore për rreth Fenerit të Janit të gjatë është e populluar me shpendë. Shumë shpend shtegëtare pushojnë këtu para se të marrin rrugën për ne vendet e ngrohta në jug. E njejta gjë ndodhë edhe kur ato kthehen në pranverë në Suedi. Valët e detit hedhin në breg shumë peshq me të cilët do të ushqehen shpendët shtegëtare para se të marrin udhëtimin e gjatë vjeshtor. Era këtu është një motor që ve në levizje shumë çka dhe syri i njeriut has në vdo vend Mulli ere. Njeriu këtu në këto vise të njejtit i ka përdorurë për bluarj drithërash  buke në kohët e shkuara. Krahët gjigant të mullinjëve i vente në lëvizje era e fuqishme dhe ata rrotullonin gurët e mëdhenjë të mullinjëve të cilët thyenin kokrrat e drithërave dhe i bënin miell.

Por sot këtu njerëzit nuk ndërtojnë më mullinjë ere por ata në këtë fushë të gjëre ndërtojnë Centrate elektike me fuqi ere për prodhim të energjisë elektrike në ishull e këtu sot ka mbi 40 sish në veprim.

Öland është e njohur edhe me prodhimin e luleshtrydheve, e këte ia mundëson klima, pra dielli dhe lagështia e bollshme në këtë vend.

Öland është parajsa e Suedisë dhe suedezve. Këtë ishull e bënë të njohur Ura  mbi det, flora dhe fauna e saj, mullijt e erës që ishin atraksion një kohë në këtë vend, qytet e saja të lashta me arkitekturën e tyre, gurët gelqeror në çdo cep të saj, me një karakteristikë të veçant se këta gurë gëlqeror janë përdodurë në ndërtimatri thuajse në gjithë vendin. Me një florë mjaftë të pasur e sidomos me Arkaide të cilat këtu janë ndër lulet më të kërkuara dhe me të pëlqyera. Këtu është edhe Villa Mbretërore e pushimeve verore të familjes Mbretërore suedeze e ngritur në vitin 1906, që eshtë mjaftë e vizituar gjatë gjithë vitit nga turistë. Mullijt e erës të ndertuar nga një still i veçant krysisht me dru janë një atraksion i vertetë i Ölnad edhe sot e që mendohet të jnë diku mbi njëqind sosh në këtë ujdhesë. Qytetet me karakteriste dhe joshëse për vizitoret janë Färjestaden, Borgholm.

Borgholm është qttit i vetëm në ishull, ku pran tij qendrojnë muret e qytetit të lasht mbi 200 vjet, që në atë kohë ishte shkattërua nga zjarri. Në sezonëne  verës në germadhate  qytit antik organizohen koncerte verore. Por nga Borgholm nuk është larg as Rezidenca Mbretërore në Solliden ku Mbreti dhe Mbretëresha kalojnë pushimet verore dhe se kjo rezidencë vizitohet edhe nga turistët të cilët kalojnë pushimet në ishull.
Öland është ishulli i dytë më i madh i Suedisë dhe Provinca më e vogël. Oland është e vendosur në lindje të Detit Baltik dhe krahinës Småland, nga e cila është ndarë nga ngushtica Kalmar. Ishulli është që nga viti 1972 i lidhur me kontinent nëpërmjet Urës Öland. Ndërtimi i urës Oland ka fillua në janar në vitin 1968.
Ura Öland u inaugurua në 30 shtator 1972.

Öland është gjeologjikisht një ishull shumë i ri. Ishulli është i përbërë nga gurë gëlqerorë dhe janë gjeologjikisht aq të ndryshëm nga gjeologjia kontinentale e  Småland. Portet dhe shumica e ndërtesave janë në anën perëndimore të ishullit për disa arsye, duke përfshirë pozitë më të mbrojtur dhe kontakteve me kontinent e me qytetin Kalmar. Fillimisht ka qenë zgjidhja më e rëndësishme përgjatë bregdetit lindor të ishullit, me Köping në anën perëndimore si vendi kryesor gjatë mesjetën e hershme. Banorët e Öland e kishin të ndaluar më vonë që të angazhohen në tregtinë, por e gjithë tregtia e tyre duhet të kalojnë nëpër Kalmar.
Nga 1569-1801, i gjithë ishulli Oland ngritur si kopsh mbretëror dhe u bë  ngritja e parkut të gjuetisë së Mbretërisë suedeze, që është, një park gjuetia mbretërore.
Kur qyteti i Borgholm u ndërtua me dekret mbretëror në 1816, ajo u bë një ringjallje e tregtisë në Öland dhe të lundrimt të anijeve.
Kur Ura mes Kalmar dhe Öland u përurua në vitin 1972 duke i dhënë fund shërbimit të trageteve në mes të qytetit Färjestaden në Öland, me Kalmar.

Në Ölande që ka kohë jeton dhe vepron patrioti, poeti, përkthyesi, shkrimtari, leksikografi i njohur shqiptar sadulla Zendeli Daja, cili me dashamirësi flet dhe thot:

Pas diplomimit të shkollës së lartë të bibliotekarisë, duhej të punësohesha.Si vend për të jetuar zgjodha ishullin Öland. Më tepër e kam zgjedhë si një ishull shqiptar, se kështu e paramendoja. Edhe shenjëtorja Birgita e ka kështjellën këtu. Ajo, kur ka shkuar në Itali, e gjeti një ishull si Ölandin dhe mbeti atje. Përmendorja i është ndërtuar në këtë ishull, aty afër shtëpisë verore, mbretërore. Motivi ka qënë se, duke qenë larg Atdheut, mërgimtarët tanë i pret pashmangshëm asimilimi i pjesëshëm ose ai i plotë. Ajo, që brengosë çdo njeri, në rrethanat e jetës jashtë atdheut, është ruajtja e gjuhës. Mendoja se detyra e seicilit intelektual ishte t´u ndihmonte shqiptarëve në mërgim.

Këtu është një nga urat më të gjata në Europë. Ky ishull më solli frymëzime… Siç e thashë më lart, Ölandin më tepër e kam zgjedhur si një ishull shqiptar. I pata thënë vetës: Unë do të shkoj në një ishull. Deti Balltik është i madh, sigurisht edhe një pikë e këtij deti piqet me detin Adriatik. Kjo ishte ujëdhesa ime dhe e Shqipërisë sime. Ky ishte mendimi im. Dhe këtu më lindën shumë frymëzime… Këtu është jeta ime dhe shtëpia ime, në Fërjestaden. Nuk është vetëm shtëpi e flamurit dhe shqiponjës. Ajo është një bibliotekë e pasur, ku u shkruajtën mijëra fjalë shqip.

Një shtëpi botuese dhe një shtëpi drite në ujdhesë.

Fati më ndihmoi që të ma zbuste këtë dhimbje, duke më çuar në pllajet nordike të Suedisë. Kam prekur tokën e ftohtë, me besimin se ëndërra ime për arsim dhe liria e popullit tim do të realizohen.

Bregdet me rerë të cekët apo vendeve gurore të thella, trotuar gëlqeror ose pyje të dendura e të gjelbërta, arti modern apo klasik, zejtari, këto janë karakteristikat krysore të Öland dhe kësaj oaze magjike e cila shtrihet pra në pjesen jug-lindire te suedisë. Pastaj në fshatrat e këtushme me varre Vikingësh, kopshteve zoologjike ose edhe ambiente joshëse për të huaj dhe turist dhe fëmijë. Pra diçka në  Öland për shijen e të gjithëve. Bimësia në pyje, livadhe dhe në kënetë, shumë tëheqëse për fëmijët që duan të luajnë në breg ose në qoftë se ju doni të hidhen në ujë menjëherë, pastaj arti dhe vepra artizanale për të gjitha shijet, historinë suedeze dhe skandinave dhe argëtuese nga kopshte dhe në klub nate.
Tërë rajoni i Mbretërisë së Krystalt dhe rajoni i qytetit të lasht Kalmar lidhen nëpërmjet urës së bukur në tokat jugore dhe pastaj rruga vazhdon  deri në veri, edhe me provincat lindore të vendit. Dyqanet, kampingjet, hotelet ose bujtinat, në të dy anët e ujdhesës fushatë e rërës, fushat madhështore të golfit, vendet arkeologjike, kalerime me kual të vogjël, patatet karakteristike të ketyre anëve, kjo është e gjitha atje!
Është interesant dhe duhet të thuhet se me siguri edhe dielli ka zgjedhur Öland si në peizazhin e tij të preferuar suedez në nxehtësi dhe me dritë. Këtu është dielli, dhe ditët janë të ngrohta. Këtu rëra është e bardhë dhe deti ka ngjyrë blu që ai i jep një gjallëri jetës, natyrës në Öland, benë këtë vend edhe më tërheqës për vizitorët e sidomos për ata të cilët janë për herë të parë në këtë ujdhesë.

*            Pjesë në vazhdime nga libri i autorëve ROVENA VATA dhe SOKOL DEMAKU

Nga Sokol DEMAKU/

 -Buqetë poetike e Vaso Popaj, botuar nga Shtëpia Botuese “Eugen” Tiranë/

  -Vlera e një njeriu duhet parë në faktin se çfarë jep, dhe jo në atë se çfarë është në gjëndje të marrë.   (Albert Anjshtajn)/

Nëse njeriu do bënë një rrugëtim në retrospektiv në buqetën peotike, të Vaso Papaj, ”Një tjetër diell”, lexuesi bënë një ecje në kohën në të cilën poeti eci kryelart dhe i pamposhtur nga vitet, më të cilin rrugëtim dhe ecanake mundi të shoh, të ndjej dhe të vlerësoj qeshtje themelore të jetës së njeriut, në situata dhe kushte jetese të ndryshme. Në vagun e tij ai ka rezervuar një hapësirë të gjerë, të jetës me baticat dhe zbaticat në skenat e përditshmërisë sonë.

Vëllimi poetik “Një tjetër diell” është libri i radhës i autorit Vaso Papaj.

Ky vëllim me lirika vuajtje, dhe mjerimi të skajshëm vjen si pasqyrë e artit krijues të tij, ku e përballë me lexuesin dramën bashkëkohore të bashkëkombasëve tanë të përshkruar me mjaft mjeshtri prej krijuesi të vargut. Krijimet ndërthuren me ndjenjën e shpirtit për realitetin e  kohës në të cilën jeton autori.

          Guximi në jetë shpesh është një spektakël më pak dramatik se sa guximi i një moment final, por nuk është më pak një përzierje e mrekullueshme e triumfit dhe e tragjedisë. Njeriu bën atë që duhet pavarësisht nga rrjedhojat personale, pavarësisht nga pengesat rreziqet dhe presionet dhe kjo është baza e të gjithë moralit. Guximi është qëndresa ndaj frikës, mjeshtëria për ta kontrolluar atë, dhe jo mungesa e frikës.   (Mark Tuein)

Poezia e Vaso Papaj është një ndjenjë e shpirtit e shprehurë në vargje me plotë ndjenjë dashurie njerëzore dhe me mall për jetën.

Sesi më erdhe ashtu papritur,

S`e di ç`të solli, vërtet s`e di,

Kur gjumi befas më kish dremitur,

Natën  më ndrite si një qiri.
Kështu shprehet autori tek poezi “Poezi e vonuar”.

Imagjinata prej poeti me frymëzim dhe ndjenjë patriotike Vaso Papaj e bënë aq madhështor sa njeriu në vargun e tij gjenë ate që shumë kujt i mungon në jetë, ndnjenja e atdhedashurisë, ndjenja për gjuhën, kombin, të cilat duhet të jenë sublime.

Ai në poezin e tij “Më kot në mesnatë” bënë një sheti gjeografike deri në Azi, por do ndalet në Stambollin Europian ku aty do kërkoj Naimin dhe ai do bisedojë me reliket e mbetura nga koha e Ti, por asesi ai të gjejë një përgjigje se ku mund ai ta takoj Naimin.

“E shkela me këmbë Stambollin e vjetër,

Kalldrëme, hotele dhe prapë s`po të gjej.

Ky vend ka parë sulltanër dhe mbretër

Po unë veç një mbret dua, ty Naim bej.

E poeti vazhdon me buqetëne  etij poetike ku zë vend edhe një mortaj e cila  është prekur nga të gjithë poetët e të gjitha kohërave duke u nisur nga Rilindja e deri me sot, por ndoshta kjo ka gjenezën edhe me herët, e është fjala këtu për mërgimin, i cili le vragë edhe në jetën e poetit Vaso Papaj. Është shumë brengosëse për poetin kjo brengë, kjo sëmundje që duket se është për ne e pashërueshme dhe shumë e kushtueshme me pasoja. Këtë e shprehë në përjetimin e tij në poezinë “Katër vjet në dhe të huaj” kur thotë:

“Ulur në tryzën pranë

S`ishit djem, por ishit yje

Nga larg ardhur me babanë

Gjuha u ish lidhur nyje.

Katër vjet në dhe të huaj,

Si s`mësuat dot një fjalë.

Një cicërim`të vendit tuaj

Prindërit kurrë nuk do t`i fal.

Pra ky është realiteti në të cilin jeton autori së bashku me bashkëkombasit e tij edhe në ditët e sotme, e vraga vazhdon dhe mbetet pjesë e jetës së njeriut tonë.

Êndërra dhe poezia janë një, kur kemi të bejmë me këtë vuajtje të kohës sonë kur autori thotë tek poezia: “Gurët”ku përdorë sintagmën “u bënë gurë” që ka kuptimin se ata shkuan nga jeta në aspektin figurativ pra.

Ikën djem, u kthyen pleq,

I kish lodhur udhë e gjatë

Sapo mbërritën te përroi,

U bënë gurë e mbenë në paqë.

Sipas tij nga përjetimet e kaluara mbetën vetëm përjetimet dhe parafytyrimet si ëndërra për vitete e shkuara:

Vite shkuan, atje mbenë

Udhëtarë, ai shikoni?

Tok me ta pini kafenë

E me lule i mbuloni.

Ose kur në qiellin e zymt paraqitën retë, në të cilat poeti sheh vuajtjet, mallin dhe ndjenjat e mërgimtarëve, të cilat paraqesin portretin e mërgimtarit e që trazon shpirtin e nënëlokes dhe trazojnë lotin në syrin e saj, i cili rrjedhë rreke sikur shiu nga lartë e as çatia nuk e mban, ku këtë autori e përshkruan për mrekuli tek peozia “Retë” kut thotë:

Hapu qiell, dërgona retë,

Le të vijnë dhe me vërtik!

Sjellin derte mërgimatri.

Nuk i sheh?…Pikojnë çatitë.

………………………….

Nuk është shi, por lot do jenë,

Do hap gjinë e t`i mbaj brënda.

Kur të vijnë çati të ngrenë,

Do ti kenë aromë nga nëna.

Pra sa duke autori posedonë një bagazh të duhur të stilistikës letrare dhe bënë me mjeshtri dehsifrimine të së kaluarës me ate të sotmen dhe ai është aktual në ritmet e jetes bashkëkohore.

Por edhe lirika e dashurisë në këtë përmbledhje zë një vend të rëndësishëm ku autori me vargun e ti prej mjeshtri të hollë të fjalës së shkruar nxjerrë në pah idilën e cila më shumë kujdes dhe ndjenjë është kultivua këtu. Dhe autori tek poezia “Parajsë dhe qeli” thotë:

Tek ajo më çuan këmbët,

Portës në mesnatë trokita.

Erdhi me një frymë, ma hapi

Dashurinë në krahë e ngrita,

Më ka lënë pa gojë gjithnjë,

Është parajsë, por edhe qeli.

Dashuria për autorinë është e shenjtë, është diçka e madhe në jetë, të cilën duhet ruajtë, kultivu sepse ajo është arsye e jetës së njeriut. Këtë më së mirir lexuesi e vëren tek poezia:

“Ti”.

Je mendimi im i parë:

Tingulli zgjues çdo mëngjes

Je e fundit dashuri:

Puhizë mbrëmjeje, që më ndez.

Je arsyeja më e thellë e çdo hapi që unë hedh.

Apo atëhere kur terri shuan gjurmët që trazojnë shpirtin e këtë e ndeshim tek poezia “Më mungon” kur autori shprehet fiugurativisht duke thenë:

Më mungon,

Kur terri shuan gjurmët nëpër gurë,

Kur dielli valët detit ia përkdhelë.

Poezia dhe ndjenja përbëjnë një subjekt të përbashkët dhe të veçantë, sepse autori posedon një përvojë të pasur të vargut dhe është ai i cili përjeton vargun dhe ate që vargu shprehë, sepse ai vet ndjen ritmin e jetës në vargje dhe baticat e zbaticat që e përcjellin ate kur ai thotë:

Më mungon,

Në shikime, në buzëqeshje, s`të kam gjetur

Në biseda lënë përgjysëm, më mungon

Në grukën time si një nyje më ke mbetur,

Bëj të të gëlltisë e kurrë poshtë nuk më shkon.

           Jeta është me shtigje të pakalueshme dhe se këto e bejnë sa inetersante dhe magjike ate sepse ajo e cila jetën e bënë të embël dhe me plotë kuptim është dashuria e këtë e gjemë tek poezia “Venstrehimi im”

Në ato netë të ftohta me hënën kallaknisur

Kur s`dihej në të gjente në shtrat ndonjë agim

Në gjoksin tënd të zhytur, me heshtjen nanurisur

Të thosha lehtë te veshi: Je vendstrehimi im.

Por poetët janë gjithëmonë ata që ngrisin zërin kundër çod padrejtësie, duke aluduar në një jetë më të mirë dhe të qetë. Por filozofia e Vaso Popaj është shumë interesante dhe se si duket ai ka besim në zotin sepse shumë njerëz janë të mishëruar në te dhe kërkojnë ndihmën dhe shpërtimin atje, dhe se si duket edhe kjo ka anën e saj pozitive me vlera të larta morale për jetën në kushtet e veshtira, e këtë do e gjemë me një pershkrim filozfik tek poezia

“Një SMS zotit” kur njeriu nuk gjenë shpëtim apo rrugëdalje nga vështirësitë ai është në gjendje të filozofoj dhe të kërkoj një zgjidhje apo shpëtim edhe tek Zoti e ku autori shprehet kështu:

Në SMS po të dërgoj,

S`e di o Zot, në të arrinë?!..

Në do të më bëje me pushtet,

Ta hidhja tej  këtë varfërinë.

Besoj, ta meritoj vërtetë,

Radhëve lodhur një jetë.

Lirika e Popaj e ka në brendin e saj universin i cili buron nga jeta e përditshme, nga jeta e njerëzve të rëndomt, ajo filozofi të cilën me mjeshtri prej një vargëtari bashkëkohor dhe një vargëtari të rryer ky di ta vë në jetë dhe ta përshtatë në kohë dhe vend të caktuar duke i dhënë lexuesit një peisazh aq aktual për ate çka ai rrefën në vargun e tij. Kjo filozofi ka burim në jetën reale të përditshme të njerzve të rendomt dhe se prap këtu na vjen në shprehje ajo ndjenja që autorin e lidhë me Zotin si njjë shpëtimtar të vegjëlisë nga vuajtja. Por pa lanë anash brengën që në fillim e potencuam e që është temë boshte e shumë vargjeve në këtë buqet poetike pra mërgimi, por lidhur me atë idlinë vendëse. Këtë e pasqyronë në mënyrë relae te peozia “Emigrant në tokën time” ku thotë:

Unë do të rilind sërish një pranverë,

Po qen rrugësh kurrsesi, asnjëherë.

Ndoshta lind pulëbardha përmbi detin blu,

S`do t`i harroj asgjë, nga kjo botë këtu.

…………………

Dhe do të jem me ty prapë, sa Zot të ketë,

S ` do kem frikë se bie jo, të dytën jetë

S`do të jem gjethe, që kthen faqen nga fryn era,

Emigrant në tokën time, por me vlera.

Të gjitha krijimet e Vaso Popaj në këtë vëllim poetik i përshkon një optimizëm i çiltër, një shpresë e madhe për një të ardhme të lumtur, një besim i paluhatshëm në fuqinë e njeriut të ri për ta transformuar të keqen me të mirë, vuajtjen në lumturi, robërinë me lirinë. Ai kështu e përshkruan këtë në vargun e tij tek vjersha “Emigrant në tokën time”:

Po, po do të rilind sërish, o miku im,

Vetëm ti e njeh aq mirë at`”vesin” tim

Dhe kësaj radhe, dije do të jem po ai,

I përndezuri ylber, kur bie shi.

Në tërsi në  këtë buqetë poetike autori shpreh ndjenjën dhe mllefin e tij por edhe pesimizmin në ate që ka perjetua dhe perjeton dhe se nuk gjen apo më mirë të themi nuk shef një dritë ”në tunel” e cila dritë do jepte shpresë dhe vullnet për jetën.

Dhe ashtu nga ai deshprim ai dëshiron që të jetë me diellin në vargun e tij, dhe se nuk e do atë “Lirinë gabele me lloj-lloj ngjyra” e ai shprehet keshtu në poezinë e tij ”Kënga e nomadëve”:

Sa zhytet dielli, vjen e më kërkon

E dorë më dorë më shumë të ndjej.

Vallë nga i merr ato fjalë që më kon?

Se unë mbi to më majltë nuk gjejë.

…………………………………..

Lirinë gabele me ngjyra-ngjyra.

A ka vallë liri me xhepa bosh?!…

Lirinë që paska aq shumë fytyra,

Lirinë që qenka veç për kodosh.

Këtu do ndalem tek poezitë që përmbajtja është e lidhur më kohët dhe ngjarjet më tragjike të kohës sonë bashkëkohore, kohës së ndryshimve dhe kohës së zhberjes së shtetit, mjerimindhe vuajten që edhe sot e kësaj ditëështë aktuale dhe këta njerëz përjetojnë.

Është ky moment dhe kohë që prek ndjenjat e autorit, është gjendje e cila lenë vragë në penën e  tij dhe në vargune e tij duke përshkruar ndryshimet që erdhën, pro të cilat ndryshime nuk bënë ate që ky popull priti, por edhe sot vazhdon “ Dhe ja, aty tek plehrat, i njejti burrë me zhele” këtë do e gjejmë tek poezia e tij me titull “Një tjetër diell” nga edhe përmbledhja mori emrin dhe ja se çka lexojmë në vargjet e saj:

Mëngjeseve e shoh, sa meken dritat e neonit,

Kur asnjë bar i vetëm qepenat s`i ka ngritur.

Makina e plehrave zhurmon me zërin e demonit,

Spërkat asfaltin boti, me copa jete ngjitur.

………………………….

Afrohem trotuarit, kërkoj ta përshendes,

Përkulet në kazan dhe plehrat nis trazon.

E njoh atë shumë mirë, dikur flisnim serbes,

Po sot nuk di nga vjen, nuk di as ku po shkon.

Por është shumë inetersant se në filozofinë e vargut të ti na paraqitet edhe besimi dhe  mos besimi në Zot, por kemi edhe ata të cilët janë të misheruar në te.

Sipas Biblës, frika ndaj Zotit është një koncept pozitiv, por edhe adhurimi ndaj tij, një ndjenjë e thellë konsiderate ndaj krijuesit të botës e këtë e thekson në vjreshën e tij më simbolike me titull „Zot, je akoma mbi qytet” ku autori thotë:

Cngjyroset nata si një albatros gjigant

E vidhet ngadalë me flatra

Përgjatë Autostradës.

Po zbehen si me drojë

Sytë e verdhë të shumëkatsheve,

Ngordhin dritat e përkulura të rrugëve,

Të lodhura nga puna e natës.

………………….

Ndoshta nga terracat e kateve shtatembëdhjetë,

Me kopshte si parajsa vet,

Ka mbetur, në një qoshe Zoti e na shikon.

S`e di, ndoshta dhe na përgjon,…

E di Ai, që në këto rrugë, qielli nuk shihet më?!…

Do të jetë e fundit vepër e artit modern,

Pasuria mbyt lirinë…Edhe qiellin e rrëmben…

Dhe do e përfundoj këtë shkrim timin për vargun madheshtor të mikut dhe poetit Durrësak, Vaso Popaj me këtë fjalë të urtë filozofike shqipe:

Jeta e njeriut është një pe i dredhur nga lumturia dhe fatkeqësia. Po të ishte

dredhur vetëm nga fatkeqësia, do të ishte këputur shpejt, po të ishte përbërë vetëm

nga lumturia, do të ishte tepër i ashpër dhe nuk do të hynte në punë.

Shkruan: Sokol DEMAKU*/

Shumë akademik, historian, gjuhëtar të huaj me kohë e vite kanë rrugëtuar në vendin tonë, dhe nga ato rrugëtime ata kanë lënë dorëshkrime, të cilat përshkruajnë dhe paraqesin në mënyrë të denjë ndjenjat e tyre për vendin dhe popullin tonë.Akademiku anglez Henri Hollant i cili kaloi në vendin tonë i mahnitur nga natyra dhe bukuritë shënon tiparet dhe karakteristikat e banorëve te vendit tonë.

Liri gjatë udhëtimit të tij thotë: male me pamje të mrekullueshme, ngushtica dhe kalime të përkryera të një bote të mahnitshme, e peisazhe që asnjë shpirt artisti apo piktori nuk do mund ti paraqes apo krijoj. Këto mrekulli shtrihen njëra pas tjetrës, shfaqën mbas pyjeve larg e larg deri në pafundësinë e asaj që të kap syri. Pllaja dhe krahina të ndara nga përdredhja e lumenjëve, fushtat shtrihën nën një ngjyrë blu të ngrohtë e të qetë. Tomorri qëndron mes tyre  si një ishull blu i errët. Ai ndjek sytë e mendjes time duke më përzier të tashmen më të kaluarën…..
Malet e Shqipërisë janë të mahnitshme e përrallore.

Camille Paganel thekson: Egërsisë së këtij vendi i imponohen shqiptarët që në pjesën dërrmuese të tyre i takojnë një brumi të ashpër e të çeliktë, me një fytyrë të rreshkur, me një vështrim tejshpues, luftëtar trima e me instikte të tmerrshme. Bukuria maleve shqiptare trondit burrat, ndërsa eleganca shtang femrat.E reja Rovena VATA në studimin e saj monografik “Miti i malit në letërsinë shqipe” element dominant ka përfaqësimin e çdo cepi të Shqipërisë në aspektin gjeografiko- letrar që nga Veriu e gjerë në Jug me malet tona legjendare të cilat janë edhe themeli apo baza e këtij studimi e që edhe në të kaluarën këto male kanë qenë objekt studimi si u përmend më lartë nga shënimet e autorëve të huaj vite me parë.

Puna e kësaj studiueses të re të studimeve letrare dhe antropologjike në këtë fushë duhet përgëzuar dhe mendoj se kjo është një nismë e mirë e institucioneve tona që të përkrahen talentet e rinjë të cilët kanë mundësi ti japin shkencës sonë atë çka e meriton dhe ka nevojë për të.

Deri më sot nga shumë punime të autorëve të huaj që janë bërë në këtë drejtim, unë do ndalem dhe përmend në këtë aspekt dijetarin tonë të shquar profesor Eqrem Çabej (1908-1980), i cili që në vitin 1939 do na jap një pasqyrë të shkurtër, por duhet të them shumë të qartë, të mitologjisë sonë popullore shumë të pasur. E tani këtë me punën e saj madhore ka vazhduar e reja Rovena VATA, me punimin e saj shkencor “Miti i malit në letërsinë shqipe”.

Doket, adet dhe zakonet e caktuara, këto veprime magjike lidhen në shumicën e rasteve më jetën e malësorit tonë më stinët e motit, më festat e ndryshme, më ditë të shënuara, më kohën apo pjesën e ditës, por çka është më e rëndësishme ato lidhe më objekte dhe vende të caktuara. Është e njohur se disa adete apo rite bëhen në pranverë e të tjerat në vjeshtë, disa bëhen të martave e të tjerat të premteve, disa para dreke e ca pas dreke, është interesant se disa zakone apo rite lidhen me një vendbanim, të tjerat me një kodër, me një mal, apo lis, me varre apo vende të shenjëta ose te respektuara e kjo është ajo magjikja e tyre.

At Gjergj Fishta

Randsija e Folklores komtare.
Kushdo nieri i leters e i kalemit, e qi të jetë i zoti me perftue në mende të vet idén «Atdhé», kupton mirfillit randsín e madhe qi per kóm ká në vedvedi të mbledhunt e «folklorës» së tij komtare.
«Folklora» âsht pasqyra e kthjelltë e psihes së komit; âsht rrasa mermerit, më të cillen historija zgavrron t’endunt e të shendunt e popujvet; asht cehja e pashterrshme e gjuhsís e e letersís komtare.

«Folkloren», po, do të skjyrtojsh, po deshte me shkrue historín e komit, e cilla me hamende nuk shkruhet, por qi edhè pa tê komi jetë nuk ká; «folklores» do t’i siellesh, po deshte me shtue pasunín e gjûhës me fjalë të permvehtsueme, me frazeologí shprehsore, me shembulltyra të gjalla, dramatike; në «folklorë» prap ké me ndeshë më type mâ të nalta, më karaktere mâ të forta, e më motive mâ t’ardhuna e të perkueshme per zhvillimin e leteratyrës komtare.Kjo vepër mongrafike është e ndarë në tetë kapituj, të cilët pothuajse autorja rrugëton në kohë dhe vite me temën të cilën ajo ka zgjedhur ta trajtoj në monografinë e saj.

Do marrë pikënisjen në kohën e Lekë Dukagjinit me mitin e malit në Kanunin e Lekës duke vazhduar me traditën e malit në letërsinë e vjetër në kohën e Buzukut, Budit e Bogdanit, e do e trajtoj këtë mit si ai është realizuar në kohën e letërsisë romantike tek ne shqiptarët, pa i mbetur borxh romantizmit të shek. 20 me malin, malësorin dhe mitet e Fishtës, për të bërë një retrospektivë mjaft të thuktë me Kodin, Malin dhe Kanunin e Ernest Koliqit, por duke vazhduar me kohën migjeniane dhe ikjen e mitit të malit dhe fundin e romantizmit, për të kaluar te “Mali pa kod” i Martin Camajt  me “Mali si dhimbje” dhe “Mali si fatalitet” dhe duke përfunduar me rikthimin e  mitit të malit në letërsi në kohën e realizmit socialist tek ne.

Por është me vlerë edhe literatura e shfrytëzuar nga autorja në punimin e kësaj monografie sa voluminoze po aq edhe me vlera. Figurat mitologjike, të cilat në trojet tona dhe në popullin tonë janë aq të shumta janë shfrytëzuar me mjaft mjeshtri nga pena e saj, duke u nisur nga gjithë krahinat tona gjeografike në kohë të ndryshme, të cilat secila në regjionin e  tyre ka specifikat e veta, por duhet parë këtë edhe në aspektin se edhe individi si qenie ka veçoritë e tij në botën e tij vetjake në sferën e mitologjisë.

Kur lexuesi i hynë leximit të kësaj monografie ai do mishërohet me të dhe se nuk ka mundësi që për asnjë moment të ndahet nga leximi, sepse tematika e shtjelluar është ajo që atë e magjepsë dhe nuk e lejon të ndahet nga leximi dhe studimi i brendisë dhe përmbajtjes së monografisë. E këtu ai do bindet në atë se mitologjia është një minierë e pafund, në të cilën nuk ka të sosur xehja e cila hulumtohet, nxirret dhe përpunohet.

Pra Rovena i ka hyrë një punë serioze për të dhënë një pasqyrë sa më të plotë të mitlogjisë sonë, por realiteti është se duhet kohë dhe punë voluminoze sistematike hulumtuese si kjo e saj në terren, sikur veproi e reja Rovena VATA me gjithëpërfshirjen e trevave tona në njërën anë dhe në anën tjetër duke u mbështetur edhe në literaturën ekzistuese nga lashtësia gjerë në ditët e sotme.

Ky është ndoshta një inspirim që në të ardhmen të bëhet edhe me në këtë drejtim e ndoshta duhet një punë konkrete për mbledhjen dhe përpunimin e botimin e botës sonë mitologjike e cila në bazë të të dhënave është mjaft e pasur dhe po të hulumtohet si duhet do shihet se në popull është e ruajtur me fanatizëm deri më sot. Por, pra po shihet se brezat e rinjë kanë forcë dhe guxim që ti hyjnë një pune të tillë me vlera kombëtare si Rovena VATA me materialet e punuara dhe të hulumtuara fragmentare, të cilat i ka sistemuar dhe botuar në monografinë e saj studimore “Miti i malit në letërsinë shqipe”, pra duhet të themi se edhe ne kemi njerëz të aftë në mbledhjen, hulumtimin, përpunimin, interpretimin dhe studimin e folklorit tonë dhe lëndës folklorike dhe aq më tepër të saj letrare në trojet tona.

Mendja e një kombi është arsimi, zemra e tij — morali i përgjithshëm.

Fjalë e urtë filozofike shqipe

* Recension mbi studimin e monografisë së Dr. Rovena VATA

Shkruan: Sokol DEMAKU /

Franc Nopçe,1908:“Një nga tiparet më interësante të karakterit të malësorit të veriut qëndron në aftësinë e dallueshme organizative të popullit, dhe nuk ka vëzhgonjës të popullit shqiptar, i cili nuk e vën në reliev këtë cilësi të veçantë.”

 Me një art të pastër të brenbdësisë shqpirtërore prej malësori dhe me një botë të nduardurt të vargut të tij lirik poeti Nikollë Loka na vjen me përmbledhjen e tij poetike të radhës “Një hark ylberi” e cila përmbledhje ngërthen në vete vargje nga më të zgjedhurat nga llojllojshmeria e tyre duke fillau nga ato idilike të cilat janë aq bukur të thurura e ku zënë vendin themltar në këtë vargëtim  poetik.

          Edhe vet libri mori titullin nga një poezi e tillë “Ta çova një hark ylberi” e ku autori për mrekulli përshkruan ndjenjen e tij të dashurisë me një metaforë të fortë e cila edhe i jep ngjyrën e duhur vargut kur ai thotë:
Ta çova

Një hark ylberi

E një gjysëm hëne.

Shtatë ngjyrat

I trazova

Në shtatë telajo vjeshte,

Dhe e mbajta shiun pezull

Duke e shtyrë drejt teje,

Parfum

I ëndërrës sime.

          Vëllimi poetik “Ta çova një hark ylberi” është një lirkë dashurie si e tham, por është edhe një prezentim i jetës së vet poetit dhe na vjen si një pasqyrë e artit krijues të autorit, duke u endur në kohë dhe çaste të ndryshme të jetës. Filozofija e tij e jetës është ajo që ia rritë vlerën vëllimit sepse vargu na del sa optimist dhe i permbushur me ndjenjen e gëzimit dhe të arritjes së objektivit në ate çka autori aludon në dashurinë. E këtë lexuesi do e ndjej kur lexon vargjet e poezisë “Tek ëndrra jote”:
Deri tek ëndrra jote,

Ngjitem

Me fluturimin e zogut

Në shtatë bjeshkë hirëplote.

Clodhem

Në shtatë lëndina shprese,

Dhe vij

Te hija jote

E të ulem mbi vetull,

Pa të prekur,

Qerpikhënë e bjeshkës.

         Vargjet ndëthuren me ndjenjen e shpirtit te poetit e që në vete ngërthejnë filozofinë e dashurisë se virgjër të vendit ku ka burimin poezia, pra atë ndnjenjën malësore dhe idilën e  cila është e fuqishme dhe me plotë jetë. Këtë  e gjejmë tek peozia e tij me titull “Të fola me gjuhën e zemrës” kur poeti shprehë ndjenjen e zemrës dhe ate e krahason me aromën dhe gjuhën e luleve kur ato bisedojne me njëra tjetrën kur ai thotë:

Të fola

Me gjuhën e luleve në syth,

Para çeljes së gjetheve.

Pranvera m`u shfaq në ty,

E në sytë e tu.

         Me metaforën e tij prej vargëtari, poeti i jep kontrast, i fal nota dashurie edhe natyrës me fjalën e thejshtë të bukurisë poetike. Edhe lexuesi ndjehet sikur është pjesë e kësaj bukurie natyrore, pjesë e kësaj pranvere që mbështjellë misterin e ëndërrës së poetit. Por misteri është në lumturinë njerëzore, në lumturin e shpritit shprehur me dashuri.

Në çdo pranverë

Ndjej brenda meje

Ty dhe pranverën,

Mbështjellë

Me misterin e ëndërrës

Që s`e prek.

          Rrugët e njerëzve janë të ndryshme, por ato kanë një pikëtakim dhe ndoshta mund të themi se edhe përputhen diku, sikur kryqëzimet, janë njësoj si edhe horizontet që shtrihen në kaltërsinë e shprishurë nganjëhere të reve me shi. Por ky horizont është vet ajo, është ajo që për çdo ditë prekë me shikimin e saj shpirtin e tij, e që ky vështrim ringjallë ndjenjat të cilat e bejnë më pesimist në jetë sepse dashuria është si një: hënë e plotë, si një horizont që lëvizë në një hapsirë me plotë hënë e diell.

Je ti një horizont,

Që lëviz

Në pak hapësirë.

Një hënë e plotë,

Që del ditën për diell.

         Një mall, një ndjenjë, një brengë ndoshta e cila do përfundoj si një agim i lodhur, një dritë e brishtë e që shprehë pesimizmin e poetit në dashuri kur ai thotë tek poezia “Një perëndim fatkeq”:

Në sytë e tu të zinj

Shoh agimin e lodhur,

Brishtësinë e ditës

Që thyhet si qelq.

Prandaj kur të flas

Më vret

Në thellësi të shpirtit,

Moj vajzë syzezë!

          Një temë që nga pak kush është rrahur në vargun poetik, e që me mjaft mjeshtri filozofike e ve në varg Nikolla, është edhe tema mbi gjurmët e mitit dhe historisë, e që me mjaft sukses mendoj unë e ka leruar këtu në këtë buqetë poetike Nikollë Loka. Ky një përbërës shume i rëndësishëm i rrefimit të Nikollë Lokajt, miti. Një fuqi që ndoshta është përdorurë më shumë në prozë e ja sot me shumë sukses e gjejmë të gershetuar në vargun e Nikollë Lokaj. Këtë do e gjejmë tek poezitë “Plaku dhe korbi”, “Meditim mbi Rozafën”,”Miti i Europës”,”Shkëmbi i vashës”, “Hija e Zepës”, “Vdekja e hijshme”. Miti është përbërës i rëndësishëm me një funksion mjaft të fortë në magjin e të varguemit, sepse nxjerrë shumë gjëra në pah e lexuesi ato i asimilon në ndjenjen e tij.

I pari burri Hotit

Malet i drishi,

Kur u rrëzua

Në gjakun e vet.

Le të rrojë Shqipëria, tha

Edhe në frymën e fundit,

E shpirti iu ngjit

Mbi Malin e Shenjtë.

…….

Shtatë mirditas

E përgjakën ballin,

E dhimbjen për plakun

Ia dhanë gurit e lisit.

Për Dedë Gjo Lulin,

Ne vdesim,- i thanë hasmit

Dhe jetën mbi gurë e lanë

Në Shpellën e Akullit.

          Ose tek poezia “Meditim mbi rozafën” ku autori thotë:

Varrin s`ta gjetëm askund,

Veç një copë mermer

Në mes të gurëve të vjetër.

As një epitaf

Ku të shtonim një varg,

A ninullën e djalit tënd

Mbi liqenin e plakur.

….

E ajo kodër

Do të shejtërohej pas flijimit,

Pas një pabesie ndër vëllezër,

Pas një krimi.

          Një mall, një nostalgji për kohën e ikur, një ndjenjë e cila nuk mund të ikën, por mbetet në vargun e poetit, sepse për të arritur cakun duhet sakrificë kur ai thotë në poezinë e tij me titull: “Amshimi”

Linda

Në një sekondë të paemër…

U rrita

Pa numëruar ditët…

Mpreha shikimin,

Pashë një ëndërr,

U lodha

Pa e kapercyer dritën.

         E vazhdon me vargun prej nostalgjie tek poezia e etij e radhës “Kujtimet e mia” e që hyn në palcën e ndjenjave përmes vargut me një optimizëm për një të ardhme me të bardhë.

Kujtimet e mia,

Si pëllumba jetimë

Në fluturim të pasosur.

Pluhur i natës

Që shkundet,

Mbi gurra mendimesh.

Valë që ikin

Çasteve të humbura.

         Filozofia e jetës ka kuptimin e plotë në vargjet e Nikollë Lokaj. Lexuesi e ndjen ate në çdo varg mbështjellur me metaforën kuptimplote të autorit përdodurë me mjeshtri në vargun e tij. Por nga nje herë poeti shpërthen përmes lirizmit të vargut të ngarkuar me emocione, e të cilat emocione i shprehë me filozoifinë e tij të jetës dhe duke kërkuar ndihmë ndoshta edhe nga Zoti, duke shprehurë atë ndjenjën e atdhedashurisë përmes vargut të tij filozofik, si tek peozia “Për këtë Zot që u bë njeri”

Malet tona vazhdojnë të rriten,

Dhe për pak qiellin do ta prekin.

Do ta çojnë atje një gur e pak dhe,

Ku të bëhet Zoti:

Për këtë gurë që mabj në shpinë,

Për këtë qiell, përzier me tokën!

          Pra kjo është filozofia e vargut dhe e shprehjes së ndjenjes mbi jetën dhe mbi vlerën e njeriut e jetës, e le ta shofim si e paraqet në vargun e tij filozofik poeti tek poezia “Uji që(S)ecën”thotë:

Uji që s`ecën

Bëhet pellg.

Askush atij kryet s`ia hedh,

Gjithë llumin mbledh.

Mos e shih fytyrën sipër tij,

Se do ta nxijë.

          Lexuesi përmes metaforës së fortë të përdorurë për mrekulli nga Nikolla pothuja në të gjitha vargjet e tij do e ndjej dhe përjetoj këtë filozofi, por është interesant se jeta është e mbushur me plotë befasi, intriga, rreziqe të cilat janë një sprovë e njeriu e që duhet të jetë i gatitur për përballimin e të gjitha këtyre e ne e verejtëm më heret se mendimet filozofike të poetit janë të lidhura shumë ngusht me Zotin dhe se njeriu e ndjen ate dhe se për të gjitha këto gjen mbeshtje te Zoti e këtë e gjejmë tek poezia “Shpresa” kur thotë:

Për ta prekur mëshirën

Deri në frymën e fundit,

E për t`ia dhuruar qiellit,

Me urimin:

Të bëhet më mirë!

Por ecjet në leximin e vargjeve në këtë buqetë poetike të Nikollë Lokaj vazhdojnë nga lexuesi në njerën anë e në anën tjetër si duket autori është ai i cli jeton brenda ndjenjes, e mban shpresa  dhe se ai ne poezinë:”Litarit të fatit” thotë : Litarit të fatit/ do t`i ngjitet / deri te burimi. E kjo duket se është një shpresë për një të ardhme me te mirë por duke mundurë veshtirësitë.

Kush eshte Nikollë Loka

Nikollë Loka lindi në Fanë të Mirditës me 25 mars 1960. Diplomohet për mësuesi në vitin 1983. Në vitin shkollor 1987-1988 ka kryer një specializim njëvjeçar pasuniversitar në Universitetin e Tiranës. Ndërsa më vonë, në vitet 2003-2004, një specializim në shkencat humane pranë ICHEC-Culture në Bruksel, si dhe një kurs katërmujor për marrëdhënie europiane në Qendrën Studimeve Europiane në Bruksel. Fituar gradën shkencore “Master në edukim” në Universitetin e Tiranës, doktorant në proces në Historinë e Arsimit Shqiptar në Universitetin e Tiranës.

Mësues, zevendësdrejtor dhe drejtor i shkollës së mesme “Ndrecë Ndue Gjoka” në Klos të Mirditës, mësues në shkollën e mesme jopublike “Drita e Dijes” në Tiranë dhe specialist në qendrën e kualifikimit “Soal” në Tiranë.

Dekoruar nga Presidiumi i Kuvendit Popullor me medaljen “Naim Frashëri” me motivacionin: “Për rezultate të larta në procesin mësimor-edukativ”.

Publicist, fitues i çmimit të dytë për shkrimin publicistiko-shkencor më të mirë të vitit 1988, shpallur nga gazeta “Zëri i Rinisë”.

Analist në gazetat “Albania”, “Ballkan”, “Ndryshe” dhe redaktor i gazetës javore “Politika”.

Autor i dhjetë monografive historike.

Në letërsi

Autor i katër vëllimeve poetike:

“Njerëz që plaken udhëkryqeve” 1998, “Koha e shkelur” 1999, “Larg Atdheut” 2001 dhe  “Një hark ylberi” 2013.

Pjesëmarrës në antologjitë poetike: “Kontakt poetik” 1999,  “Antologjia-Sofra e poezisë shkodrane” -Gegnisht, vëll. I, 2012,  “Antologjia e dhimbjes-101 poetë për Ali Podrimjen” 2012 “Pesë degë trungun thërrasin” 2012,  “Antologjia-Sofra e poezisë shkodrane” -Gegnisht, vëll.II. 2012 “Antologjia Federiciana V”, Roma 2013, në gjuhën italiane.

Cikle poetike në suplementet letrare të gazetave “Studenti”, “Republika”, “24 orë”, gazetës “55″ dhe “Mirdita”, si dhe në gazetën letrare “Muzgu”.

  -Thotë e reja tironse Mimoza Gjoni/

Nga  Sokol DEMAKU/

 Ndjehem mirë më profesionin tim, por asnjëherë e kënaqur, sepse gjithnjë kërkoj më shumë dhe më të mirën e mundeshme nga vetvetja.

         Këndoj se ma do xhani, ma do shpirti, gjithë farefisi im janë këngëtarë. Që nga familja e babit ashtu dhe e mamit, e kemi në gjak këngën. Më këtë shpirt artistik ne gene më frymëzon dashuria për jetën, dashuria dhe rrespekti për Tiranën dhe gjithashtu edhe për Skraparin e Gjirokastrën, e për popullin artëdashës në pergjithësi.

          Shpirti, kur këndon njëkohësisht dhe vallëzon natyrshëm në mua. Unë vallëzoj, dhe vallëzoj bukur, kështu më thonë, mëgjithëse sot është bërë pak vështirë kjo puna jonë sepse më cfarë se kanë përzier këtë profesion të bukur, dhe tek tuk, humbet ai i zoti, por së fundmi i zoti gjithnjë triumfon.

Ju lutem një prezentim të shkurtër për lexuesit tanë?

Përshendetje të gjithë atyre që më ndjekin nëpërmjet kësaj interviste dhe nëpër media tjera si dhe në reklamacionet e mia televizive, por dhe atyre që nuk më ndjekin, dhe së dyti përshendetje juve Sokol.

Do prezentohem shkurtimisht, jam një vajze tiranase Mimoza Gjoni[lindur rritur në Tiranë], dhe mbesë jugu, gjirokastrite mami, skraparas babai. Gjirokastra shquhet per gatim të mirë e sidomos bbyrekët…eeeemmmm…ndërsa skrapari për raki….profesioni im i vetmi dhe më i bukuri është këngëtare.

Përvec se një krijuese muzikore, ju lutem na thoni cfarë është roli i një kënëtari të mirëfillt sot në krijimet muzikore?

Në ditët e sotme kanë dalë rryma të shumëllojshme muzikore e këtë unë e vlerësoj si modë muzikore, ashtu si ndërron moda e veshjeve, si ndërrojnë stinët, si shumë gjëra që ndërrojnë, pse të mos ndërrojë dhe muzika?! sepse ndërrimet janë risi, pak thyerje monotonie mendoj une. Jo gjithmonë gjërat duhet të jenë njësoj, kështu ndjehet dhe më shumë mungesa dhe nostalgjia e një gjëje të bukurë, që për moment nuk egziston më. Nëse ndjehet kjo, atëhere këtu fillon revolucioni shpirtëror, dhe punohet më vemohim për të risjellë atë gjë që mungon. Ky revolucion fillon nga populli artëdashës dhe ndiqet nga këngëtarët e mirëfilltë të cilët i përgjigjen dëshirës së popullit duke mos e humbur tabanin muzikor.

Krijimtaria juaj muzikore i përket një periudhe të gjatë kohore. Sot sa jeni aktiv në këtë lami?

Unë si Mimozë kam qenë dhe jam tepër aktive në këtë profesionin tim të adhuruar, e dua muzikën, por dhe kërcimin së bashku më të. Shpirti, kur këndon njëkohësisht dhe vallëzon natyrshëm në mua. Unë vallëzoj, dhe vallëzoj bukur, kështu më thonë, mëgjithëse sot është bërë pak vështirë kjo puna jonë sepse më çfarë se kanë përzier këtë profesion të bukur, dhe tek tuk, humbet ai i zoti, por së fundmi i zoti gjithnjë triumfon.

 Nga e merrni frymëzimin në punën e juaj të palodhur në afirmimin e vlerave muzikore dhe kulturore shqiptare?

Këndoj se ma do xhani, ma do shpirti, gjithë farefisi im janë këngëtarë. Që nga familja e babit ashtu dhe e mamit, e kemi në gjak këngën. Më këtë shpirt artistik ne gene më frymëzon dashuria për jetën, dashuria dhe rrespekti për Tiranën dhe gjithashtu edhe për Skraparin e Gjirokastrën, e për popullin artëdashës në përgjithësi.

Ju jeni njeri i muzikës profesionalist të themi, por edhe njeri i kulturës cfarë është aktiviteti juaj në këtë lami?

Nëpërmjet prezantimit tim personal, profesional shpreh bashkangjitur pasionin dhe kulturën time personale, gjë për të cilën kam ende shumë rrugë të gjatë për të bërë.

 Cka e bën të njohur në vendlindjen e saj Mimoza Gjonin?

Në vendlindjen time më bënë të njohur më shumë se çdo gjë thjeshtësia, modestia, transparenca dhe mbi të gjitha dhe që është e para, dashuria për vendlindjen time. Kur jetoja në Gjermani gjithëmonë më dilte në ëndërr Tirana dhe lagja ime e fëmijërisë.

Atëhere ishin vitet ’96 dhe Tirana më dilte në ëndërr në rrëmujë, në shkatrrime, dhe në fakë kështu qe edhe realiteti ishte i tillë, eeehhhh sa keq ndihesha prej ëndrres!!!

Ajo Tirana e qetë, ajo lagja e bukur dhe e pastër nuk egziston më në realitet dhe ëndërrat i kam shumë kuptimplota, i kam dhe paralajmeruese, dua te them, nuk di, por më dalin ëndërrat dhe u besoj atyre. Pra në gjith çka Tirana ka ndërrua.

 Ju merreni më zhvilimin e kulturës sa jeni e kënqur më punën që beni?

Ndjehem mirë më profesionin tim, por asnjëherë e kënaqur, sepse gjithnjë kërkoj më shumë dhe më të mirën e mundeshme nga vetvetja.

 Si e kalon Mimoza një ditë të zakonshme?

Normal…dal për kafe më shoqërinë time ….këtu hyjnë dhe kolegèt dhe kolegët e mia qe janë të pakt por të zgjedhur, por më së shumti e kaloj kohën më njerëzit e mi të familjes, mami e para, më vëllain, e motrën time, më nipërit e mbesat. Bejë shetitje çdo ditë, gatuaj, e kam pasion gatimin dhe e përdorë pa përjashtim piperin dhe shumë erëzat, bile, bile, gjatë gatimit mundohem të ruaj dhe vlerat ushqimore të ushqimeve.

 Cilat janë ato aktivitete të cilat janë në fokus të Mimoza Gjonit?

Dihet cili aktivitet është në fokus tek unë, kënga, kënga e cila më jep jetë e gjallëri, mua kënga më rinon, por shtoj edhe stervitjen fizike, e cila më shërben si një celës për të më hapur harmonikisht orët e mëngjesit dhe për t`u ndier e freskët gjatë gjithë ditës. Nëse më praqitet rasti që s`mundem të ushtroj me duket sikur dicka më mungon, kam frikë se jam bërë bile e varurë nga kjo gjë…hehee… plus kam shumë dëshirë të eci në këmbë në rrugë orë të tëra. E urrej të shkuarit me makinë….le që këtu në Tiranë është një trafik skandaloz i ngarkuar por kam bindjen se makina të bën dembel.

 Ju jeni një aktiviste, atdhetare e zellshme e qështjes shqiptare, por merreni edhe me afirmimin e vlerave kultutore dhe gjuhësore dhe traditës shqiptare, të kënegës shqipe, cfarë momentalisht është më inetres për ju?

Po jam shqipëtare dhe e ndjen zemra vetë çeshtjen kombëtare. Jemi një komb me tradita dhe vlera të larta, por më keqardhje e them, gjithmonë kemi qenë të shtypur nga vete neve….dmth nga shqipëtaret, kjo është ironia e fatit tonë, cdo parti qe vjen në fuqi, dhe ky është mendimi im personal nuk merndon për mbarëvajtjen e kombit dhe vendit shqipëtar sesa mendojnë të majmen e të pasurohen në kurriz të popullit shqipetar. Nuk jam politikane dhe kurrë s`dua te jem, sepse të jesh politikan do të thotë të mos jesh i ndershëm, por zemra mi ndien këto që them dhe e revoltuar nga ky fakt kam bëre dhe një këngë më motive jug në lidhje më partitë politike të cilatë janë aq shumë sa ska nevojë ky vend për to.bSHUMË E PËR LUMË quhet kënga.

 Pasi që jeni këngëtare nga Tirana, cili zhanër i muzikës kultivohet – e preferohet në Kryeqytet?

Në Tiranë po mbizotëron kohëve të fundit shumë tallavaja, si kudo nëpër shqipëtari. Nuk jam kundër tallava, se fundja është edhe ajo muzike ritmike që të kënaq për vallëzim por jam kundra përse të harrohet tabani muzikor? çdo qytet ka traditat dhe kulturën e vet dhe këto nuk duhet lejuar që të humbasin, sepse mendoj, vetëvetiu dhe pa kuptuar humbasim vetë ne, humbasin qytetet së bashku më traditat e tyre kulturore artistike ku muzika mendoj se luan rolin kryesor.

 Një aktivist i qështjes kombëtare kërkon të jetë pothuajse për gjithçka i informuar. Kjo ka të bëjë kryesisht me natyrën e personit. Thjesht doja një përgjigje te shkurtër si është Mimoza nga natyra?

Pak a shumë sa thashë më lart më përgjigjet e mia më të sinqerta sa vjen e zbulohet dhe karakteri im, natyra ime. Jam shumë e drejtë, e për këtë nuk duroj dot mashtrime e fallcitete, e urrej sipërfaqësinë e gjërave dhe dua ti shoh gjërat në thellësi të tyre. Për të vepruar në di çka, nisem nga vetja dhe kjo më jep sigurin për të mos gabuar, ose të paktën, sa më pak që mund të jetë e pranueshme, aqsa do të ishte kjo e pranueshme ndaj vetëvetës. E them më transparencë dhe direkt, pa forcë, atë që mendoj edhe nëse kjo s`është e bukurë. Të vërtetat e hidhura përtypën më vështirësi, por ashtu si unë ato i shpreh, ashtu edhe i pranoj tek vetvetja. Jam e duruashme por njëkohësisht dhe shumë nevrike që shpërthej për një moment se për ndryshe nuk qetësohem. Jam temperament i çuditeshëm, jam korrekte dhe shumë mirënjohëse, e moskorrektesen e mosmirënjohjen nuk i duroj dot. Jam njeri qe di të fal, jam tip impulsive, një fjalë e urtë popullore thotë; – KALI I SERTE E NXJERR TË ZOTIN NGA BALTA…hehehe….nëse ma merr mendja dhe i futem një pune  e nis dhe e bitis, nuk e le në mes, dhe nëse s`ma merr mendja se mund ta bejë një punë, duke besuar në atë se ska asgjë të pamundur, unë marrë inisiativën për ta provuar, nëse ja arrij, ndjehem  fituese nese jo, ndjehem e humbur,      s`prish punë, dhe humbja është pjesë e jetës dhe unë e pranoj. Kështu njihem dhe më aftësitë e mia, ama jo deri aty sa të rrezikoj se kam provuar FAKTIN E TË RRËZUARIT KEQAS! ama kam dhe një huq shumë të keq, sado që mundohem ta riparoj, nuk po e riparoj dot. Hehehe….i le punët zvarre….dhe kjo asnjëhere nuk më del për mirë, përkundrazi has më shumë probleme.

Kam punuar shumë dhe në Kosovë edhe e ftuar personalisht në organizime e festa dhe më grup artistik, më grup artistik jam ndier më e plotë dhe më e ngrohtë.

 Sa është bashkëpunimi mes shqiptareve në aspektin e qështjes kombëtare sot?

Me sa kuptoj pytjen ka të bëjë me bashkimin anembanë shqipatrisë. Në fakt nuk kam njohuri mbi këto lloj c çëshshtjesh, nuk merrem më politikë sado që politika është çështja kryesore e shqiptarisë. Pa bukë rrinë, e pa politikë nuk rrinë dot. Nuk di te të përgjigjem, nuk kam haber nga politika dhe nuk i besoj hi ç, por kaq di të them. Dëshira ime është të bashkohemi e të bëhemi një, ama jo më këto lloj qeverisjesh që kemi përjetuar deri me tani!

 Nëse do të kishe mundësi te jepje ndihmësen tënde në realitetin që jetojmë ne shqiptarët sot, ku mendon konkretisht që duhet ndryshuar diçka?

Peshku qelbet nga koka, po se luftove shkakun pasoja do të jetë e përhereshme.

Përveç aktiviteteve kulturore si e kalon kohën e lirë Mimoza?

Kohën e lirë e kaloj më pushime më të fejuarin tim, aty ku dëshirojmë shkojmë, ska çna ndal, si dhe me familjen time, që është gjëja më e shtrenjtë për mua.

 Sa është e kënaqur me ate cka sot ka arritur Mimoza me punën e saj të palodhoshme në ruajtjen dhe kultivimin kulturës, këngës, muzikës dhe traditës shqiptare aty ku jeton me punën e saj të palodhshme?

Më thënë të drejtën unë nuk kënaqem kollaj më vetën, shumë pak punë e bërë dhe shumë e shumë për të bërë.

 Është me interes të na thoni se ku e gjeni vetvetën  më mirë, në mbrëmje muzikore, dasma, apo festivale?

Ndjehem mirë në çdo çfaqje artistike timen, por mbi të gjitha gjej vetën dhe ndjehem shkelqyshëm në dasma, martoj çift të ri, ku gëzojnë dhe argëtohen njerëz. Në ditët e sotme ku mbizotëron sidomos stresi është shumë e vështirë të arrish të kënaqesh e gëzosh e argëtosh njerëzimin, dhe kur shoh se e kam arritur këtë më të vërtetë ndjehem e lumturë.

Cili është idoli i juaj në muzikën shqipe?

Janë shumë, nga këngëtarët e vjetër që mbetën të pavdekeshëm, edhe pse disa prej tyre sot nuk jetojnë, si Fitnete Rexha, Laver Bariu, Meliha Doda, Petrit Lulo, Demir Ziko, Mentor Kurtishi, Shyhrete Behluli etj që nuk më kujtohen për momentin.

 Cfarë mund të na thoni për muzikën dhe për këngën shqip sot?

Pak a shumë kjo pikë është përmendur dhe më lartë, por shkurt po them që muzika është kthyer në mjet pune dhe tregshitje, ska më ndjenja dhe kthjelltesi.

 Cka ju benë të lumtur dhe cka ju mundon më së shumti?

Më bënë të lumtur jeta dhe prania e familjes sime dhe më bënë të vuaj gjendja e mjeruar, jo personale, por gjendja e përgjithëshme e vështirë ekonomike e vendit tim. Më dhimbsen të varfërit kur shoh se vuajnë, e horrat as që duan t`ia dijne.

Po të kishit mundësin të zgjidhni, ku do kishit jetu?

Ahhhhh…

Të ishte mirë këtu s`do e ndrrroja këtë vend më asnjë tjetër në botë, mirëpo këtu ske siguri jetese!!! e jetën time e dua, e ruaj dhe çmoj….por, meqë më pyesni, më pëlqen Gjermania sepse aty kam jetuar nëntë vite dhe e di çdo te thotë JETEA!

Gëzuar Krishtlindaj dhe Gëzuar Viti i Ri!

Më shumë rrespekt MIMOZA

Nga Sokol DEMAKU/

Në qytezën e vogël të Krahinës së Skånës në Ängelholm të Sueisë u mbajt Kuvendi vjetor i Shoqatës së Shkrimtarëve, Artistëve dhe Krijuesve Shqiptar në Suedi Pappa Klemnti i XI Albani.

Fillim viti cdo herë është koha kur bëhen rezymet e punës së shoqatave, asociaocioneve të ndryshme për vitin që lem pas, e kjo është një kënaqësi e vertetë për të gjitha ata të cilat në këte apo atë mënyrë kanë kontribua në arritjen e rezutateve të kolektivit të cilit ata i takojnë.Edhe Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptar në Suedi mbajti Kuvendin e saj vjetor në të cilin Kuvend në menyrë kritike u paraqitë puan e bërë dhe rezultatet e arrituran ë vitin që lam pas. Raportin mbi punën e kësaj Shoqate e paraqitit para Kuvendit Kryetari Hysen Ibrahimi,  i cili mes tjerash theksoi se viti që po lëm ishte një nder bvitet më të suksesshme të kësaj shoqate në tre vitete e egzistimit të saj. Këtë vit tha ai arritëm që ne të nxjerrim në dritë librin dy të ”Thesarit kombëtar të mërgatës shqiptare në Suedi”, cka është një e arritur shumë e madhe e anëtareve të kësaj Shoqate, e në bazë të angazhimit dhe punës së palodhshme të anëtarvë ne arritem që promovimin e këtij libri dhe librit numer një ta bëjmë në Republikën e Kosovës e edhe me më shumë suskes në Republikëne  Shqipërisë falë baashkëpunimit që kemi me miqtë tanë poetë e shkrimtarë atje.

Në raport u tha se anëtarët e Shoqatës janë shumë aktiv dhe me punën dhe vullentin e tyre poetët dhe shkrimtarët kanë arritur që lexuesit dhe opinionit ti dhurojnë libra të reja për lexim, piktorët dhe skulptorët të jenë prezent me punimet e tyre artistike si dhe në lamin e muzikës mos të ngelim prapa me konserte dhe prezentimin e  këngës dhe valles shqipe në mërgatë. Është bërë punë e madhe në thellimin e bashkëpunimit me shoqtat kulturore këtu por edhe jashta Suedisë e njëherit kemi marrë pjesë aktive në themelimin e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptar në Europë me seli në Gjermani. U tha në raport se mungon bashkëpunimi me shoqatat e shkrimtarëve në Kosovë e në ketë drejtim duhet shtuar kontaktet atje.

Kryetari i shoqatës paraqitit edhe planin e punës për vitin vijues në të cilin sic u pa vend i posaqëm nga ana e anëterev këtë vit do ti kushohet prezentimit të Shoqatës në gjithë teritorin e vendit ku vepron me anë të orëve letrare, prezentimit të veprave të botuara nga ana e anëtarëve si dhe kontaktet me artdashsit. Do shiqhet mundësia e spornzorimit të botimit të veprave letrare, të ndihmohen artistët në hapjen e ekspozitave vetiake e kolektive, te ndihmohen grupet artisike në vend, hulumtohen mundësit e finansimit të evenementeve kulturoe e letrare.

Raportin finansiar për vitin që lam pas e paraqiti arkëtari i Shoqatë, ku në bazë të raportit dhe punës së bërë nga ana e komisonit mbikëryes del se Shoqata ka një bilans pozitiv finansiar dhe se egzisotjne të gjitha parakushtet se edhe ky vit do jet vit i suksesshem në aspektin finansiar duke falenderuar anëtarësin si dhe sponzoret që nuk kursejnë ndihmen e tyre që kjo Shoqatë të jetë e suksesshme.

Në bazë të propozimit të anëtarësisë së shoqatës u propozuan edhe ndryshime në Statutin e Shoqatës, kështu që me vendimin e Kuvendit mbajtur me datë 18 janar 2014 në Ängelholm të Suedisë Shoqata do thirret:
Shoqata e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptar Papa klementi i XI Suedi

Miku, biznismeni dhe anëtari i Krysisë së kësaj Shoqate nga Ängelhom Mursel Shkupolli, shtroj drekë në restorantin e tij për të gjithë të pranishmit.

Nga Viron KONA/

Në kuadër të redaksisë së botimeve të revistës Dituria këto ditë doli nga shtypi libiri ”Djali dhe Tigri” i autorit suedez Lars Westman në përkthim të shkrimtarit dhe publicistit Sokol Demaku.          Libri është redaktua nga Viron Kona, me recenzet Dr. Rovena Vata, Ismet Hasani dhe Mr. Kadrije Meniqi, si dhe nënë përkujdesjen editoriale të Mr.fil Sadulla Zendeli Daja, e me përkujdesje në shtyp të shtypëshkronjes nga Tiaran Westprint.Libri ka gjithësejt 145 faqe dhe është shypurë në 1000 egzempalr e do të shpërndahet falas për nxënësit e shkollave fillore në Republikën e Kosoves, në Republikën e Shqipëri dhe diasporë.

Faleminderit Lars!

  Lexuesit e vegjël shqiptarë e kanë njohur letërsinë suedeze veçanërisht nëpërmjet librave të nobelistes Selma Lagerlof  dhe të magjishmes Astrid Lindgren. Ashtu si fëmijët në Skandinavi dhe në botë, ata  e kanë lexuar me ëndje “Udhëtimin e mrekullueshëm të Nils Olgerssonit” dhe “Pipi Çorapegjatën”, kurse tani, kanë në dorë një tjetër libër të mrekullueshëm nga letërsia suedeze, “Djali dhe Tigri” të shkrimtarit të njohur Lars Westman.

Që në fillim të këtij shkrimi, dëshiroj të them se shkrimtari suedez, na ka dhuruar një libër me vlerën e një margaritari vezullues. Me penën e tij të artë, ai na rrëfen  me një stil tërheqës dhe gjuhë të figurshme, aventurat e Djalit që e donte aq shumë macen e tij, Tigrin, saqë, për tre muaj resht, pa u lodhur dhe pa u tërhequr nga vështirësitë, e kërkoi atë deri në skajet më të largëta të atdheut, Suedisë së bukur. Në çdo faqe, libri mban të ndezur zjarrin e kureshtjes për të mësuar fatin e Djalit dhe të Tigrit dhe, krahas emocionit dhe kënaqësisë së madhe, na jep artistikisht mësime të vlefshme për gjeografinë dhe historinë e Suedisë,  na nxit shpirtin e guximit dhe të vendosmërisë, për të njohur  edhe  më mirë botën e  njerëzve dhe të kafshëve. Tregimet, shfaqin episode, ngjarje, aventura, dialogë, batuta, fjalë të urta të mrekullueshme pa fund, të cilat ushqejnë pareshtur flakët e dëshirës për ta lexuar me pasion çdo rresht, paragraf dhe faqe të librit.  “Djali dhe Tigri”, nis me arratisjen e papritur të Tigrit, shqetësimin dhe vendosmërinë e djalit për ta kërkuar dhe për ta gjetur doemos atë. Njerëzit që ai takon, thuajse të gjithë e këshillojnë Djalin që të kthehet në shtëpi, por ai nuk mund të kthehet, ai nuk mund ta braktisë dhe ta lërë në mëshirë të fatit Tigrin, mikun e   tij të dashur.

Episodet vijojnë si sekuenca filmike: biseda me parashikuesen e fatit, episodi, se si Djali, përtë siguruar ushqimin  e ditës bëhet fotograf, dialogu i këndshëm me urithin, i cili ndihet keq sepse nuk ka krahë që të fluturojë së bashku  me shpendët dhe, në pamundësi, ëndërron të hapë një tunel të gjatë të nëndheshëm deri në Lapland, tregimi për salmonin madh, që  ndonëse me plagë në trup, priti natën me hënë që të kërcente fluturimthi në ujëvarë dhe të shkonte doemos në vendlindjen e tij, tregimi për shitësin shëtitës, për macet e egra, shtegtimin e zogjve drejt Afrikës, takimi i Djalit me vajzën që donte  të shkonte në Paris, përshkrimi i aventurave të Vjedullës, tregim për djemtë që mblidhnin kanoçe, për vajzën refugjate në kambanore, tregimi që na mëson se dhelpra dhe kusarët janë  e njëjta gjë, tregimi për jetën e samve dhe të drerëve në Veri të Suedisë…

Duket sikur autori ngjyen penën e tij në ngjyrat e mahnitshme të aurorave polare dhe përhapë nuancat e  tyre të freskëta nëpër faqet e librit, duke na treguar se bota është  e madhe, se jeta është e bukur kur i jep vlerë dhe kuptim, se mirësia dhe dashuria njerëzore duhet të triumfojnë mbi gjithçka, se është gjithnjë në rrugë të mbarë dhe nuk gabon kurrë, ai që ecën në rrugën e së vërtetës, se e drejta për të jetuar është e drejtë e çdo gjallese të rruzullit tokësor…

Njëri tregim më i interesant se tjetri, njëri më tërheqës se tjetri, një bukuri e pafund fabulash, përshkrimesh, shprehjesh me hijeshi artistike pasqyrohen në faqet e këtij libri të magjishëm, që e ka sjellë në gjuhën shqipe me përkthimin e tij poeti, shkrimtari dhe gazetari i njohur Sokol Demaku.

Në libër  përshkruhet  Suedia, mjediset dhe peizazhet e saj magjepse, qytetet, krahinat, bregdeti, ishujt, klima dhe natyra e këtij vendi të mrekullueshëm. Përshkruhen, skaliten dhe portretizohen njerëzit, personazhet e librit, që të mbeten në mendje për karakterin e pa përsëritshëm, zakonet, bisedat, fjalët që përdorin, mendimet që shfaqin, humori, të veçantat e secilit. Përshkruhet llojshmëria e kafshëve dhe e shpendëve, jeta e tyre,  respekti, kujdesi dhe dashuria e suedezëve për çdo gjallesë të rruzullit tokësor.

Duke lexuar të 140 faqet e këtij libri, kuptojmë se jemi bërë më të ditur, më të pasur shpirtërisht, më të vendosur në qëllimet tona për të mësuar dhe për të përballuar jetën dhe vështirësitë e saj, për të dashur më shumë atdheun dhe njerëzit, për të respektuar lirinë dhe mendimin përparimtar, por jemi bërë edhe më të ndjeshëm ndaj natyrës, drurëve dhe pemëve, kafshëve dhe shpendëve. Ndërkohë që, mendimet dhe përjetimet tona, imagjinata dhe frymëzimi ynë, kanë fituar hapësira dhe dimensione të reja. Shkrimtari na ka  vënë në mendime, ka nxitur tek ne përfytyrime për gjëra që nuk i dinin  përpara se të lexonin këtë libër, ka bërë që t’u tregojmë me padurim shokëve dhe miqve se çfarë libri të rrallë kemi lexuar dhe, pastaj, bashkërisht, të përpiqemi të vëmë në skena të improvizuara  teatri, episode, ngjarje, rrëfenja të këtij libri.

E përshëndes kolegun suedez për librin e bukur, edukativ, tërheqës dhe mbresëlënës  që na ka dhuruar. Kam ndjerë shumë gjatë leximit të librit, kam përjetuar emocione të bukura dhe befasuese, jam përfshirë në valë respekti dhe dashurie për jetën dhe njerëzit e  guximshëm, këmbëngulës në arritjen e  qëllimeve që i vënë vetes. E falënderojë nga zemra dhe e urojë shkrimtarin suedez për krijime të tjera të bukura, që na pasurojnë dhe na zbukurojnë mendimin, fantazinë, imagjinatën  dhe jetën tonë.

Faleminderit Lars Westman!

Bisedoi: Zyba Hysen Hysa/

 - Sa më larg vendlindjes shkojmë, aq më të fortë bëhen litarët që na lidhim me të, litarë të padukshëm, me fuqi magjike, se askush nuk e kupton, se si gjithë jetën, na mbeten në mendje kujtimet e fëmijërisë, apo të asaj pjesë jete që kemi kaluar atje dhe si çdo njeri, dhe ju Zoti Demaku, keni ato “litarët” tuaj që të mbajnë mbërthyer për të qënë përjetësisht i lidhur me vendlindjen?

Së pari ju përshëndes nga veriu i largët, nga vendi i Vikingëve të lashtë, nga Suedia ku njeriu dhe jeta e tij janë të shenjta. Nga vendi ku edhe më herët ka lulëzua letërsia, nga vendi ku dikur edhe këta vetë kanë ikur nga këtu nga mjerimi që kishin, sikur edhe ne bëmë nga trojet tona, nga vendi ku edhe sot ka respekt fjala, gjuha, letërsia dhe njeriu pikë së pari. Po ta them të drejtën me vendlindjen çdo njeri e lidhin shumë gjëra sepse atje njeriu merr hapat e parë të jetës sikur fëmija kur fillon të ecën, njeriu aty bënë fillimet e çdo gjëje, e kjo njeriun e bënë krenar dhe ndjehet madhështor me atë, dhe asnjëherë në asnjë moment vendlindja nuk mund ti largohet nga mendja. Por, edhe pse jemi larg prapë se prapë ne jemi mundua që të mbajmë një lidhje shpirtërore me atje. Ne këtu mundohemi që në mënyrë të thjeshtë ta jetojmë jetën e vendlindjes, ta prezantojmë atë në ketë truall të huaj, përmes fjalës së folur, fjalës së shkruar, prezantimit të së bukurës, të kulturës e traditës sonë. Por kjo nuk është  e lehtë, sepse na mungon shumëçka, edhe pse kushtet dhe mundësit për një gjë të tillë këtu ku ne jetojmë dhe veprojmë ekzistojnë.Një udhëtim në vendlindje, lë mbresa të veçanta te çdo bashkëkombës, që jeton larg Atdheut të shqiponjave.Një natyrë e njëjtë e përshkon tërë atdheun, nga Veriu deri në Jug. Është një natyrë emocionuese për ata, të cilët për herë të parë, por ndoshta edhe që pas ca kohësh, kthehen në vendlindje dhe magjepsen nga pamjet më interesante, të cilat njeriu thotë se vetëm natyra shqiptare ka ditë t’i krijojë. Kjo është në të gjitha viset shqiptare, duke u nisur nga Veriu, me fushëgropën e Llapit, nga pjesët kodrinore – malore të malit të Albanikut, në perëndim dhe maleve lindore kosovare, në lindje dhe deri ne pjesët më jugore të vendit: Gjirokastra, Saranda, Poliçani, Delvina, Çorovoda, Përmeti, Tepelena, Selenica, Memaliaj, Himara, Orikumi, Libohova, Konispoli dhe Këlcyra.

-  Nëpër botë ka shqiptarë të emigruar, si u përshtatët me jetën e atjeshme?

-Më shumë se 15 milionë shqiptarë në të gjithë Botën.Faktet tregojnë se shqiptarët kanë emigruar në vite në gadishullin Iberik, Turqi, Greqi, Bullgari, Rumani, Amerikë dhe vende të tjera. Mbështetur në një sërë dokumentesh arkivorë, shpjegohen se ku u vendosën dhe si e ruajtën gjuhën, kulturën arbëreshët e Italisë, arvanitasit e Greqisë dhe të tjerë, deri në ditët tona, me gjithë trysninë e kohës për t´i asimiluar.  Që në vitet e para të erës sonë, shqiptarët synonin të vendoseshin në brigjet jugore të Italisë, në zona që u siguronte atyre mbrojtje.  Asnjëherë nuk ka pasur një regjistrim të saktë për emigrantët e hershëm shqiptarë në Greqi, pa i ngatërruar këta me shqiptarët që ishin në trojet e tyre, që në vitet 1912-1913 mbetën jashtë kufijve të Shqipërisë.

Shqiptarët, në periudha të ndryshme të historisë kanë emigruar, duke krijuar edhe kolonitë e tyre kryesisht në Itali dhe Greqi. Ne krahasim me Greqinë pseudoortodokse qe s’njeh minoritete nacionale, arbëreshët e Italisë katolike kane ruajtur me besnikëri gjuhen, traditat, kulturën dhe shpirtin shqiptar, qe nga Mesjeta e Skënderbeut, e deri ne këto çaste.

Por kur kemi të bëjmë me Skadninavin të ikurit e parë nga Kosova arrijnë në qytetin suedez Uddevala gjatë vitit 1985, por shumë prej tyre kanë marrë përgjigje negative të azilit dhe janë kthyer sërish në vendlindje. Por në Suedi do kemi mërgimtarët e parë shqiptar sa duket diku nga viti 1958. Por ikja masive do vijon pas viteve 90-ta. Kjo është koha e reprezaljeve të regjimit të diktatorit serb Slobodan Miloshevic ndaj shqiptarëve, te cilët me plotë të drejtë kërkojnë pavarësi dhe shtetësi në Krahinën e tyre. Gjatë vitit 1991 mbahet referendum nga ana e popullatës shqiptare të Kosovës ku 90 % e qytetarëve marrin pjesë në të, e 98 % te tyre përkrahin pavarësimin e vendit nga  Serbia dhe regjimi diktatorial i Millosheviçit.  Suedia gjatë viteve 1960 deri ne vitet 1970 ka marre fuqi punëtore nga Jugosllavia, por në këtë fuqi nuk kanë hyrë shqiptarët. Kryesisht  si fuqi punëtore kanë emigruar në Suedi serbët, sllovenët dhe kroatët, për shqiptarët as qe ka mendua kush për kushtet dhe jetesën e tyre në këtë kohë.

Gjatë viteve 1980 dhe 1990, në Suedi fillon ajo vala më madhe e refugjatëve shqiptarë nga Kosova. Momentalisht sipas disa statistikave por jo zyrtare ne Suedi duhet te këtë mbi 60000 shqiptar. Një gjë është për tu lakmua dhe për tu mbështetur sepse shqiptarët këtu në këtë vend nordik kanë gjetur vetën dhe janë sistemua ashtu si më mirë në jetën e këtushme, çka është për lakmi. Edhe vet shteti ndihmon në të gjitha aspektet e jetës, duke fillua nga familja, vendosja, punësimi e deri tek shkollimi. Është ndoshta shteti i vetëm në botë që financon shkollim e fëmijëve të huaj pa pagesë me të gjitha atributet sikur për fëmijët vendës.

-  Sa dhe si njihet Shqipëria në Suedi? A kemi ne ambasadë në Suedi dhe si janë lidhjet e emigrantëve me këtë ambasadë, a kujdeset ajo për ju, pra ndjeheni se keni një mëmëdhe që kujdeset edhe nga larg? Nëse jo, pse ndodh kjo?

-Me ardhjen tonë këtu vendasit kanë fillua të marrin njohurit e para për shqiptarët dhe vendlindjen e  tyre, por me tepër këta kanë ditur për Kosovën sepse shumica e te ardhurve këtu janë kosovar, por fal punës së shoqatave kulturore, intelektualëve, poetëve, shkrimtarëve dhe publicistëve tanë në mënyrë të denjë është bërë prezantimi edhe i shteti amë Shqipërisë këtu. Pra vendësit kanë njohuri për dy shtetet tona. Këtu në Mbretërinë e Suedisë kemi dy Ambasada shqiptare, por ato janë ambasada e jo me tepër, ato kujdesën ndoshta për vete.

Këtu dua të potencoj se shoqata ku unë aderoj Qendra Kulturore Shqiptare Migjeni në Borås të Suedisë me mjaft sukses prezanton gjuhën, kulturën dhe traditën tonë këtu, është mjaft aktive në vënien e lidhjeve me vendlindjen përmes organizimit të aktiviteteve kulturore e letrare këtu dhe në vendlindje. Bashkëpunimi me poet, shkrimtar, shoqata të ndryshme ne vendlindje, binjakëzime mes shkollave suedeze me ato shqiptare si në Kosovë njashtu edhe në Shqipëri, binjakëzim bibliotekash si është rasti i Bibliotekës Durrës me atë në Borås, vërja e kontakteve mes Shkollës së lartë këtu në Borås me Universitetin Akademia e biznesit në Tiranë, me ndërmjetësimin e QKSH Migjeni, por asnjëherë me ndonjë këshillë apo përkrahje të ambasadave apo dy shteteve tona. Ka tetë vite qe boton revistën në shqip “Dituria” shtatë vite me radhë emiton program në gjuhën shqipe në Radio dituria për bashkëkombësit që jetojnë dhe punojnë këtu e nga qershori i vitit që shkoi me mjaft sukses ka fillua emetimi ne një programi Televiziv në gjuhën shqipe këtu, e gjithë këtë me mbështetje dhe ndihmë të shtetit suedez.

Sa më kujtohet vitin 2012 kishim mysafirë nga republika e Shqipërisë në festimin e  pesë vjetorit të shoqatës sonë dhe njeri nga mysafirët në fjalën e tij sa me kujtohet mua u shprehë se ne qenkemi ambasadorë të vërtetë të vendit tonë, çka na dha shtytje dhe kuraja për një punë dhe angazhim edhe më të madh në prezantimin tonë këtu.

-   Në librin tënd “Një aventurë me drojën e një emigrant “pa atdhe”’, vura re një fakt, se shqiptarët nuk i njohin si kombësi elite, por is “popullsi dygjuhëshe”, mendoni ju që në arenën ndërkombëtare, politikanët tanë nuk bëjnë prezantim dinjitoz të kombit tonë dhe si të duket fakti që kur shkojnë nëpër institucionet ndërkombëtare nuk flasin shqip? Të lutem, më jepni mendimin tuaj se si mund të prezantohemi ashtu siç na takon në botë dhe kush duhet ta bëjë këtë?

Unë shkrova librin “Sadulla Zendeli Daja në aventurën e një emigranti të pa atdhe” dhe dua ta them atë se çfarë më shtyri në këtë. Unë e thash edhe me lartë se ne në mërgatë kemi intelektual, poet, shkrimtarë, publicistë, njerëz të aftë por ata nuk kanë përkrahje nga askush, kjo është defekti në jetën tonë. E Daja, si e quajmë ne leksikografin më të madh dhe me të njohur në përpilimin e fjalorëve së pari suedisht – shqip e tani edhe atij shqip-suedisht, meriton një prezantim, meriton një përkrahje morale, një mbështetje në punën e tij, e ne duhet të jemi krenar që ne kemi në mërgatë një të tillë. Se Daja është edhe pishtar i mbajtjes së mësimit të Gjuhës amtare në Suedi me hapjen e paraleleve në shkollat suedeze ne vitin 1976 për herë të parë. Në fakt dua të them se ne mundohemi te bëhemi më të ditur se të tjerët e në realitet të tjerët nuk e humbin vetën por ata e ngjisin lart atë çka ata kanë.Çështja e gjuhës është më shumë rëndësi mendoj unë kur kemi të bëjmë me përfaqësimin tonë jashtë trojeve tona. Mendoj se çdo herë dhe në çdo vend duhet të përdorët shqipja, ajo është gjuha jonë, gjuha e nënës, dua ta them këtë se suedezët janë shumë të mençur në ketë drejtim dhe gjuhën amtare që fëmija e mësojnë në shkollë e quajnë me këtë emër, pra është e jotja, në këtë rast e jona. Por ne jemi ata që jemi, kam vrenjtur edhe në Tiranë edhe në Prishtinë se më me kënaqësi përdorim një gjuhë të tretë se atë amtare në biseda, e kjo nuk është në rregull.

- Si mendoni ju, emigracioni shqiptar do të jetë përherë masiv?

-Një sëmundje mija vjeçare, unë në shkrimet e mia e quaj kështu, këtë plagë kancerogjene të popullit tonë. Një plagë që është aktuale nga koha e Skenderbeut e deri në ditët e sotme bashkëkohore dhe se as sot nuk ka të ndalur. Unë ndjej se emigrimi do jetë aktual edhe për shumë gjenerata në trojet tona, do jetë një e keqe që do na përcjellë edhe shumë kohë e këtë me vet fajin tonë dhe punën tonë jo të mjaftueshme në ndërtimin e  drejtë të jetës në vend. Ne jemi ata që japim vlerësime kuturu për shumë gjëra por nganjëherë edhe vlerësime se prapështi kur kemi të bëjmë me të ligat që na vinë dhe vet i krijojmë duke i radhitur ato në rezultate e në të kundërtën ato janë fiasko për ne.Edhe suedezet e kanë pasur emigrimin si plagë e brengë një kohë, por sot jo, e pse edhe ne mos te jem ata që do e ndalojmë një të ligë të tillë?

 -  Ju jeni gazetar, shkrimtar, poet… çfarë shkruani zakonisht më me pasion, ku e gjeni veten më shumë? Çfarë tematike kanë shkrimet tuaja që botoni në shtyp? Ku e gjeni kohën që shkruani dhe sa libra keni botuar? Ç’plane keni për të ardhmen porsa i përket fushës së krijimtarisë?

-Po e thatë me vend këtë, se me shkrime kam fillua të merrem që herët në bankat e Shkollës fillore, e pasion e kam poezinë, por tani kultivojë edhe prozën. Kohëve të fundit kam pasur si projekt realizimin e intervistave me figura të ndritshme të kulturës, traditës dhe shkrimit në shqip, çka dhe kam realizua këtë në tri vëllime botuar deri më tani nën titullin “Kujtime nga diaspora I, II dhe III” e kam në dorë edhe vëllimin e  katërtë. Thënë realisht kohë ecën, nuk mjafton por atë duhet shfrytëzua maksimalisht në mënyrë që të del diçka në dritë. Unë kryesisht shkruaj për mërgimin, vendlindjen, njeriun, këto janë tema të cilat i kam për zemër. Kohëve të fundit kam fillua të merrem edhe me përkthime, kështu që këto ditë me doli nga shtypi libri im i parë i përkthyer nga suedishtja dhe se jam i kënaqur me atë çka kam bërë dhe me kritikën rreth librit. Kam botua deri me tani 14 tituj, e kam në dorë dy libra në dorëshkrim, besoj se do i botoj gjatë pjesës së parë të këtij viti.

  -   Cili, apo cilët janë shkrimtarët shqiptarë dhe të huaj që preferoni t’i lexoni? A keni ndonjë idhull? Po në Suedi keni shoqatë shkrimtarësh dhe si funksionon ajo?

-Po i adhuroj shumë shkrimtarët tanë dhe punën e tyre bërë me vite, Çajupi ka lenë mbresa në mua, Naimi, por ai i cili prekë thellë ndjenjat tona është poeti i mjerimit e që ne e ndjejmë këtë edhe sot në vatrat tona, pra Migjeni. E adhuroj Nazmi Rrahmanin dhe Spassen e madh. Këtu adhuroj Astrid Lindgren.Po ne kemi këtu Shoqatën e shkrimtarëve shqiptar, anëtar i së cilës jam  që nga fillimi dhe jam i kënaqur me punë që ne bëjmë përmes saj. Por dua të them se unë jam edhe anëtar i Shoqatës së shkrimtarëve të Suedisë.

-  A keni miq të vërtetë dhe sa u besoni atyre, jeni zhgënjyer nga ndonjë mik idealesh? Po me suedezët krijoni marrëdhënie miqësie, si bëhen këto lidhje, apo janë popull i ftohtë? Ndjehet diskriminim racial atje dhe çfarë problemesh ka aktualisht komuniteti shqiptar në Suedi?

Po tek unë nga vendlindja atje thonë me një fjalë popullore se “Miqtë janë krahët e njeriut”, kjo ka domethënie të madhe, por sot ka pësua shumë, sepse miku më nuk është ai që duhet të jetë, interesi ka prishur njeriun. U besoj miqve, por edhe jam zhgënjyer shumë herë nga ta, kjo është koha bashkëkohore, koha e interesit e thash me lartë.

Kam edhe miq suedez dhe jam krenar me atë dhe ndihem mirë në mesin e  tyre, sepse janë njerëz me traditë, me kulturë dhe ajo më kryesorja kanë respekt për njeriun. E thonë atë se janë njerëz të ftohtë, por ndoshta klima dhe vendi i tyre e bënë ketë, por në përgjithësi njeriu kalon mirë me ta. Unë dhe miqtë e mi më të cilët punojmë këtu bashkë ndihemi mirë në mesin suedezve, sepse ata janë ata të cilët na inkurajojnë në punën tonë dhe në prezantimin e çdo gjëje pozitive të kulturës dhe traditës sonë në këtë vend nordik.

 A mendon ti që letërsia shqiptare nga e politizuar, është kthyer në shkrimtarë politikë? A mund të jesh krijues i lirë nëse merr favore nga politika, sidomos në Shqipëri, ku politika ende është në kundërshtim me krijuesit e vërtetë?

-Eh, kjo është e cila ne nuk na është dashur, por thotë një fjalë popullore “Koha e ha kashtën”.Unë tani jetoj në një vend ku politika është larg nga jeta e njerëzve, është nga çdo gjë dhe më beso çuditem kur jam atje kur dëgjoj gjëra të tilla, por ne jemi mbrapa më shumë gjëra këto vitet e fundit, në vend se te ikim përpara ne numërojmë ne vend duke menduar se kemi bërë përparim, por jo, është kundërta si thotë ajo fjala “tre hapa mbrapa e një para”, por jeta vazhdon. Dhe atëherë edhe ata që nuk kanë erë në poezi bëhen poet, edhe ata që nuk kanë erë në gjuhësi bëhen gjuhëtar siç ndodhë tek ne. Se sot kush do mund të publikoj pa kurrfarë kriteri, e kjo e dëmton dhe shkatërron imazhin e një letërsie me famë botërore.

 - Ju jeni për vazhdimin e “miteve” në letërsi? Ku është e keqja e kësaj tradite? Mendoni ju që letërsia e vërtetë shqipe nuk është kjo që propagandohet? Mendoni ju se ka krijues brilant që nuk po e shikojnë dritën e diellit prej egoizmit të shkrimtarëve politikë, se gjoja vetëm ata janë ajka e letërsisë?

Mendoj se nuk ka diç të keqe në këtë drejtim. Bëjë një krahasim me këtë që kultivohet këtu dhe shoh se edhe këta mbajnë këtë traditë dhe respektojnë mitet e tyre, pse mos te respektojmë edhe ne ato mite të cilat me shekuj mbajtën gjallë letërsinë tonë popullore. Por e keqja është se politika prish çdo gjë edhe fe edhe kulturë e le më letërsinë.

-   Si mendoni ju, a duhet të ketë një Lidhje Shkrimtarësh dhe Artistësh shqiptarë mbarëkombëtarë, se kjo formë, ku secili më vete mbledh disa shokë e miq, si të fejohej, a të martohej, apo të festonte ditëlindjen, vetëm duke e uruar dhe e lëvduar dhe kaq, asgjë nuk organizohet, asgjë nuk kalon në sitën e kritikës artistike… Jeni i mendimit se shtetit sot nuk i intereson letërsia dhe arti si në komunizëm, por njerëzit që bëjnë letërsi dhe art?

- Po ndoshta do ishte mirë, por kështu si jemi, kam mendim se nuk arrihet dot, sepse edhe në këtë lami ne jemi të ndarë, pra nuk ka mundësi të jemi unik e të bëjmë atë më të mirën në ruajtjen dhe kultivimin e traditës sonë letrare, sepse secili do ketë interesat dhe atëherë do jetë me vështirë. Nëse ne do jemi a polikë, do ishte me vlerë dhe do realizonim atë çka edhe Rilindësit tanë bënë vite me radhë, por kështu si jemi pak vështirë. Po ne kemi kohëve të fundit shoqata shkrimtarësh në shumë vende të botës, por se vështirë të arrihet një koncenzus për një bashkëpunim të mirëfilltë në ketë drejtim. Por shpresa mbetet e të shohim.

 - Ndonjë mesazh për krijuesit shqiptarë…

- Ta çojmë përpara atë çka Rilindësit bënë më vite sepse meritojmë më shumë dhe të jemi krah për krah me letërsitë e popujve të përparuar sot.

 -Faleminderit Zoti Sokol Demaku që pranuat të bisedonit! Suksese në krijimtari dhe mbarësi në familje!

ME FJALORIN ME TË RI SHIQP-SUEDISHT TË AUTORIT SADULLA ZENDELI-DAJA GJUHA SHQIPE ËSHTË MË E PASUR/

Shkruan: Sokol Demaku/

 Çdo punë e bërë për komb, për atdhe, është me vlerë, është gurë që zë vend dhe peshon në sirtarët e historisë kombëtare. Êshtë një fidane e mbeltuar në aspektin e  ruajtjes dhe kultivimin e gjuhës dhe kulturës sonë. Këto ditë, në sajë të bashkëveprimit dhe punës së palodhshme të autoritt të fjalorti të parë Shqip-Suedisht Sadulla Zendeli-Daja dhe Shtëpisë botuese Toena nga Tirana pa dritën edhe ky thesar i kombit dhe se tani do jetë një ndihmes në punën e  shumë bashkëkombasve, studiusve, gjuhëtarëve por edhe njerëzve të thjeshtë në përditshmërinë e tyre.

***

Autori i këtij fjalori, krahas disa penave tjera të mërgatës shqiptare, mund të konsiderohet si leksikograf i dejne shqiptar në mërgatë. Duke deshifruar sensin e frymëzimit të tij, konstatojm se brengat e mërgimtarit që i ndjen çdo ditë mbi supe, janë brenga që krahërorin ta shtërngojnë dhe rrudhat në ballë t’i shtojnë, dhe fuqinë e trupit çdo ditë ngadalë ta shkallmojnë. Brenga e mërgimtarit të kaplon hajnishëm dhe trazon shpirtin e tij me vite të tëra në mërgim, duke menduar në ate se si tu lehtësoj jetën bashkëkombasve te tij atje, cila do jetë ajo vepër që do ndihmoj ata në këte drejtim dhe Daja ka gjetë ate, e kjo vepër është fjalori Shqip-Suedisht që keto ditë doli nga shtypi dhe shpejtë do gjendet në duartë e cod njerit, atij që ka nevojë për te. Janë hartuar fjalorë, jo vetëm nga filologë shqiptarë, por edhe nga albanologë të huaj, të cilët kanë pasur dhe kanë luajtur një rol mjaft me rëndësi. Këta fjalorë kanë ndikuar që shqipja të përballet me shumë gjuhë, ku si rrjedhojë e kësaj pune të palodhur të filologëve dhe leksikografëve tanë, shqipja është vënë në krah të të gjitha gjuhëve të Ballkanit, në kushtet e bashkësisë së territorit, të nevojave të komunikimit ndërgjuhësor e të shkëmbimeve ndërkulturore. Pjesë e kësaj pasurie janë padyshim edhe Fjalorët suedisht-shqip, të autorit Sadulla Zendeli Daja, që po paraqesim këtu sot. Këta glosarë janë të parët në llojin e vet, botuar në Suedi, dhe është fryt i një pune të kujdesshme, mbledhëse, përzgjedhëse e sistematizuese të poetit, përkthyesit, mësuesit, atdhetarit dhe leksikografit tonë të njohur, Sadulla Zendeli-Daja.

  Një anë shumë e vlefshme e Fjalorit të dajës, që duhet venë re në veçanti, është karakteri i tij normativ, që përfshinë të gjitha rrafshet e gjuhës, që nga fonetika, morfologjia, sintaksa, leksiku, fjalëformimi, deri edhe rrafshin e stilistikës. Me këtë rast, mund të themi lirisht se ky Fjalor, padyshim, është me një rëndësi të lartë, sepse pasuronë leksikografinë e dy gjuhëve, përmbushë të gjitha kriteret, mbi të cilat ndërtohen fjalorët dygjuhësorë bashkëkohorë, përmbanë kuptime-shtesë për kulturën e psikologjinë e popullit shqiptar edhe pse ka anën e tij praktike të përdorimit. Prandaj, ky botime është mirëprit me interes të madh nga lexuesit e përdoruesit shqiptarë, por edhe nga ata suedezë.

Ana normative e fjalorit përfshin të gjitha rrafshet e gjuhës: fonetikë, morfologji, sintaksë, leksik, fjalëformim dhe në rrafshin e stilistikës, për çka, mendojmë se do të ketë një rol të madh edhe në përvetësimin e normës së gjuhës letrare. Shfrytëzimi i përvojave të të dy leksikografive, shqiptare dhe suedeze, i kanë ndihmuar autorit të zgjidhë me sukses një numër problemesh që dalin në hartimin e fjalorëve të këtij tipi. Mund të thuhet, se Fjalori pasuron leksikografitë e të dy gjuhëve, shqiptare suedeze , plotëson zbrazëti të ndjeshme për fjalorë të këtij lloji, përmbush të gjitha kriteret mbi të cilat ndërtohen fjalorët dygjuhësorë bashkëkohorë, përmban informacione shtesë për jetën, kulturën e psikologjinë e popullit shqiptar dhe sepse ka anën e tij praktike të përdorimit dhe këtë anë e siguron përzgjedhja e duhur teknike e trajtimit të lëndës gjuhësore.

Fjalori përmbanë fjalë dhe shprehje të përdorimit të përditshëm dhe të vencantë të gjuhës shqipe dhe në gjuhën suedeze. Kur kemi të bëjmë me pjesën e shqipes këtu është përfshirë leksiku aktiv, por jo rrallë edhe leksiku pasiv dhe ai potencial i shqipes për t`i dalë ballë fjalësit të suedishtes. Në fjalorë janë përfshirë edhe një numër fjalësh të reja, fjalësh pak të njohura, fjalësh të huaja që kanë karakter ndëkombëtar, dialektizma që janbë marrë nga të dy krahët, pra nga dy dialektet e shqipes nga gegërishtja e toskërishtja, në mbështetja të vlerës së tyre objektive brendapërbrenda strukturës leksikore të tyre për të ndihmuar shpjegime saktësore dhe përkufizimeve të termave profesionale. Hasim në diku mbi 1000 emërtime nga sfera shoqërore, të cilat janë të shoqëruara me shpjegime dhe sqarime të nevojshme për përdoruesit e tyre.

Pra trajtimi i njësive leksiko-semantike, të çdo zëri leksikografik përkufizon shpjegimet e sinonimeve dhe autonimeve me shembuj ilustrues dhe frazeologji si dhe me karakteristika gramatikore të shkurtesave me kujdes dhe në mënyrë profesionale nga ana e autorit. Sinonimet janë shfrytëzuar duke pasur për mbështetje përdallimin dhe marrëdhënjet sematike midis tyre. Këtu hetohet përpjekja e autorit që në çdo rast të jepet kuptimi i përgjithshëm e më i saktë i ngjyrimeve kuptimore, te kuptimi figurativ dhe përdorimet e tjera funksionale të fjalës. Autori në shumicën e njësive leksikore jep shembuj të shumtë ilustrues kur kemi të bëjmë me përdorimine frazelogjisë. Por është shumë me vlerë se këta fjalorë ndjekin rrugë të fjalorëve dy gjuhësor. Mbetet që gjuhëtarët tanë, por edhe Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore në Shkup, si i vetmi institucion shkencor, të kërkojë mundësinë për të vepruar brenda sistemit arsimor të Republikës së maqedonisë dhe të marrë masa e të gjejë mënyrë për ndërmarrjen e hapave për kërkime të dokumenteve të reja, në mënyrë që kështu të shpëtohen nga dhëmbi i kohës, por edhe nga situata reale në të cilën procesi i asimilimit të popullsisë ortodokse është në përfundim e sipër. Por edhe insititucionet e kulturës dhe arsimit të Republikës së Shqipërisë dhe të Republikës së Kosovës duhet angazhuar në këtë drejtim. Me një qasje shkencore e pa ngarkesa politike mendoj se do të kryhej me sukses ky mision i rëndësishëm, i cili i pret gjuhëtarët dhe dijetarët shqiptarë.

  E me rastine daljes nga shtypi të fjalorit të parë shqip-suedisht në hisotinë e gjuhes shqipe botuesi nga Tirana i shtëpisë botuese Toena , autoritt ë fjalorit i shkruan sa vijon:

I dashur Daje, pershendetje, 

Uroj te jeni mire me shendet e me punet tuaja te perditeshme.
Kam ne dore fjalorin shqip – suedisht, punen tuaj me te fundit, botim i Toena-s, dhe dua t’ju them qe ne fillim se jam shume i impresionuar nga puna juaj prej murgu, durimi i jashtezakonshem dhe ngulmimi per ta cuar deri ne fund nje pune te nisur vite me pare.
Ju jeni, padyshim, njeriu me i njohur nder shqiptaret dhe suedezet qe ka vene prej kohesh urat e komunikimit midis dy gjuheve, dy kulturave dhe dy kombeve, Suedise dhe Shqiperise. Dhe perpos edhe kontributit tuaj per clirimin e Kosoves dhe ceshtjen kombetare shqiptare ne teresi, kontributit per arsimimin e femijeve shqiptare ne emogracion ne Suedi e gjetke, ky fjalor 1600 faqesh eshte, dua te besoj, nder gjerat me te cmuara e me me vlere qe keni bere gjate gjithe jetes tuaj. Ndaj duhet te ndiheni krenar per kete pune madhore qe keni kryer.

Krenar dhe te gezuar ndihemi edhe ne miqte e bashkepunetoret e tu dhe me urimet me te sinqerta e miqesore te urojme nga zemra per kete arritje shkencore, kulturore e didaktike ne ndihme te te gjithe atyre qe kane nevoje te mesojne dhe te thellohen ne mesimin dhe perfeksioimin e gjuhes suedeze dhe shqipe.
Me urimet me e mira, ju pershendes dhe perqafoj nga Tiana.
Fatmir Toci

Ndersa më këtër rast autori i këtij fjalori Sadulla Zendeli Daja me shkruan sa vijon: I nderuar zoti Demaku, Ju dërgoj urimin e Fatmir Toçit nga Shtëpia Botuese Toena Tiranë. Fjalorin shqip-suedisht që doli në dritë këto ditë në Tiranën tonë të Dashur. Sigurisht do të gëzohi për këtë shkrim të qëlluar. Angazhimi juaj me Universitetin  Shteteror të Tetovës e vërteton dhe e forcon Kumtesën tuaj për krijimtarinë e Dajës 50 vjeçare. Ju faleminderit duke ju dëshiruar sukses në punën t´uaj të shkëlqyer që bëni për bashkatdhetarët tanë në Suedi. Përkthimi i librit t´uaj për fëmijë „Djali dhe Tigri“ është një ndihmesë e veçantë për shkollat shqipe dhe fëmijët e mërgimtarëve tanë në Suedi.

Nderimet e mia duke Ju përshëndetur me fjalët e Nuses Aurelia të Familjes Voka nga Shipkovica e Tetovës. ”Rroftë Shqipëria dhe na ndihmoftë Perëndia“.

Sadulla Zendeli-Daja

-Bisedë me Sadulla Zendeli-Daja në prag të botimit të fjalorit shqip-suedisht/

 Nga    Sokol Demaku /

          Çdo shqiptar që ta pyesesh diçka, ai ka një poezi të veten. Edhe unë kam një poezi timen, ishte një poezi e dhimbjes dhe titulli i librit është ”Ditari i dhimbjeve” edhe ai libër është kur unë kam shkruar kur kam qenë i vogël diku 10 vjeç, pra ishte viti 1945.

Fjalori ka vlerë shumë të madhe. Numrohet që të jetë ndër fjalorët më voluminoz – ka rreth 35 mijë fjalë, është në 1.600 faqe, por presim se ketë punë do e vazhdojnë edhe gjeneratat tona të ardhshme. Fjalori i ri u ngjanë Fjalorëve të Mëdhenj te Akademisë se Shkencave në Suedi.

          Jemi këtu në Muzeun Kombëtar Historik në Tiranë në Republikën e Shqipërisë, ku mysafir kemi Sadulla Zendelin  -Dajën për një intërvistë rreth punës së tij këto ditë këtu në Tiranë lidhur me shtypjen  e Fjalorit Shqip-Suedisht në Shtëpinë Botuese ”Toena” në Tiranë dhe deri ku ka arritë Daja me këtë projekt madhor të tij.

Dajë, sa kohë ka që jeni në Tiranë?

Profesor mr.fil. sci. Sadullah Zendeli – Daja (Daja): Ka afërsisht dy javë!

Si jeni akomoduar këtu në Tiranë?

Ishte fjala që Fjalori im të shypet dhe të kemi në dorë me promovimin e librit tash më datën 13-të. Ishin disa punë që unë kisha, sidomos me z. Rami Memushaj, që ishte redaktori i fundit këtu në Tiranë dhe më atë u takuam. Pastaj ndërmjet kohës kam edhe një libër me poezi, e cila edhe ajo redaktoheshe nga profesori shumë i nderuar z. Kujtim Dashi, dhe unë erdha këtu të shoh se çfarë kanë bërë. Pak jemi vonuar, mirëpo, nuk është fatkeqësi ajo, sespe është bërë punë e madhe. Fjalori, sa unë kam menduar, ai duhej të është nja 1.200 faqe,  mirëpo, kur u redaktua nga e respektuara Lavdie Cenëmurati, dual se Fjalori do t’i ketë 1.600 faqe dhe Shtypëshkronja ”Toena” vendosi që Fjalori të shypet jashtë Shqipërisë, do  të thotë të shypet në Greqi ose diku tjetër. Dhe, kështu me shpresë se do e kemi fjalorin, se do e shohi dritën tani në Panairin e Librit, por nuk u bë, sepse nuk do arrijnë me lidhjen e Fjalorit, atëherë do të prezantoj vetëm librin me poezi, i cili libër është shumë  i mirë, ka disa vjersha satirike, sipas meje janë vetëm një këshillë, nuk janë kritike, vetëm se një këshillë se si të ecën populli, njeriu apo mërgimtari kudoqoftë shqiptari në jetën e vet, se ashtu né jemi popull dinamik, popull shumë i fortë, jemi popull shumë i mirë edhe ké femrat tona edhe ké mëshkujt tonë që historia i ka vërtetuar vet, kur femra shqiptare ka dalë me pushkë në dorë për ta mbrojtuar atdheun e dashur, si në Drenicë e kudoqoftë…

Daja, ky është Fajlori i katërt dhe nuk është suedisht-shqip, por është SHQIP-SUEDISHT. Të tre fjalorët e parë janë suedisht – shqip, e ky fjalori i katërt është në katër gjuhë. Është interesant pak për dëgjuesin të na thuani për këtë Fjalorin e katërt, është Fjalor me njëmijë fjalë, me njëmijë fotografi në katër gjuhë, cilat janë ato gjuhë?

Ky Fjalor është një Projekt i bërë nga një grup ekspertësh nga Milano e Italisë dhe këtë Projekt, është përkthye në Suedi dhe Licencën e atij fjalori e ka blerë Shytpëshkronja ”Toena” në Tiranë, e cila Shtypëshkronjë  përafërsisht të gjitha librat e m’i i ka botuar dhe Drejtoresha znj. Toçi , e cila ka bërë shumë për mua,  e cila më ka stimulua që unë të shkruaj.  Dhe këta ma dhanë mua që ta përkthej fjalorin në Suedisht, kështu që Fjalori është në Anglisht-Italisht-Shqip dhe Suedisht. Secila gjuhë e ka Fjalorin e vet, sidomos për fëmijë, se kanë fjalorin aty, por edhe për të rritur që mund të mësojnë edhe gjuhën Angleze, me lehtësira të mëdha – përmes fotografive.

Ju keni bërë punë të madhe për shqiptarët në Skandinavi. Po Fjalori i ri në Shqip-Suedisht, çfarë vlere ka?

Fjalori ka vlerë shumë të madhe. Numrohet që të jetë ndër fjalorët më voluminoz – ka rreth 35 mijë fjalë, është në 1.600 faqe, por presim se ketë punë do e vazhdojnë edhe gjeneratat tona të ardhshme. Fjalori i ri u ngjanë Fjalorëve të Mëdhenj te Akademisë se Shkencave në Suedi. Pra, kuptohet, është Fjalor i Madh, është Fjalor shumë  mirë i punuar. Në të kanë punuar katër redaktorë, ndër të cilët profesori i nderuar Xhevat Lloshi, pastaj kemi prof.dr. Shefkije Islamaj, që është nga Instituti Albanologjik në Prishtinë dhe profesoreshë univërsiteti, e cila ka qenë një stimulans shumë e madhe ndaj meje. Secilën shkronjë qe ajo ka parë ka thënë: ”Dajë, shumë mirë, Dajë shumë mirë…!” E pas këtyre fjalëve më ka ardhë ajo forca e  dhënë nga një shkencëtare që e kemi në Kosovë. Pastaj u gjend se ishin bërë shumë lëshime, ndër të cilat të shumtat ishin lëshime të mia, por edhe lëshime të vogla dhe këto bërën që Shtypëshkronja ”Toena” të angazhoj edhe redaktor të tjerë. Kështu që redakturën e bëri profesori shumë i  respektuar i dëgjueshmi prof Rami Memushaj, i cili ishte shkencëtar shumë i madh, kështu që Fjalori im do të ketë tre emra të tre njerëzve të mëdhenj që e kanë redaktuar, e këta janë: 1.Xhevat Lloshi, 2. Prof.dr. Shefkije Islamaj dhe 3. Rami Memushaj, pra ka tre emna me peshë të leksikografisë shqiptare. Këta të tre shkencëtarë kanë bërë një punë të jashtëzakonshme. Të them të vërtetën se edhe unë kam punuar gjashtë (6) vite, duke shfrytëzuar përvojën time të madhe me  Fjalorin e Parë, të Dytin, të Tretin…dhe m’u duk se unë mund të punojë, se jam i gatshëm  për Fjalorin e Ri, Fjalorin e Madh dhe ia dola që ta bëjë të njejtin, i cili do jetë një Fjalor i Madh shumë…Nuk do e krahasoi me ”Mus’hafin, Kur’anin” apo me ”Biblen” si dy Libra të shenjtë, por po them se vërtetë duhet të jetë si një nga Librat e Shenjtë veçanërisht për shqiptarët në mergim apo kudo qofshin shqiptarët.

Dajë, ju thatë se Leksikologjia ështëe  lëmia e juaj, lëmi të cilën e keni kultivuar me vite. Mirëpo, si duket, kohëve të fundit Daja ka kalua në një lëmi jtetër letrare, ka fillua ta kulitvojë edhe poezinë. Sa di unë, ky është libri i dytë me poezi. Cili ishte libri i parë dhe ku e keni botuar, kush e redaktoi librin e parë?

Librin e parë e redaktoi i ndjeri Skënder Hasko, i cili ka qenë një çudi! Unë atë libër e shkruajta herën e parë, unë nuk jam poet dhe më thënë se jam poet atëherë nuk do ishte mirë. Interesant, poezia qenka ke çdo shqiptar?! Çdo shqiptar që ta pyesesh diçka, ai ka një poezi të veten. Edhe unë kam një poezi timen, ishte një poezi e dhimbjes dhe titulli i librit është ”Ditari i dhimbjeve” edhe ai libër është kur unë kam shkruar kur kam qenë i vogël diku 10 vjeç, pra ishte viti 1945. T’hjekat (vuatjet) e mia që i patëm né prej armikut që na okupoj, pra prej sllavëve, atëherë u mblidhen tek unë si pëngesë, sepse u shkruajten ato vjersha u hudhen, u lanë në një vend edhe para mërgimit dhe kur dola në mërgim. Ka qenë situata e Xhemë Gostivarit kur unë kam qenë vetëm 10 vjeçar, kur nga Shkupi e kanë sjellur kokën e Xhemë Gostivarit dhe ia kanë tregua njerëzimit (publikut) spektatorëve që: ”…né e kemi vrá një antijugosllav, apo s’di çka…!”  dhe ka qenë një gjë shumë e çuditshme! Të gjithë brohoritnin ata, më në fund nuk kishte asnjë brohoritje, dhe filluan të brohorasin shqiptarët e kjo brohoritje e shqiptarëve ishte shumë e çuditshme – kështu brohoritnin shqiptarët: ” Urra, urra, këtu e kemi, urra-urra ky është i joni…!” dhe do pëngesa më vonë… e unë duke u rritur e duke parë, vendosa ta shkruaj këtë libër.  E kam marrë dhe ua kam treguar disa poetëve, por me marre/turp se thoja se s’kisha bërë asgjë…kisha deshirë t’i shkruaja diku ato fjalë…ua tregova dhe thuaja se ata nuk më dhanë rrugë mua, më thanë shkruaj si do te jetë ose jepja dikujt! Edhe unë atëherë do të vija në Shqipëri, e mora materialin, e rregullova bukur, e pata shkruar bukur dhe erdha të shtypëshkronja ”Toena” dhe jam ulur me të nderuaren Irena Toçi e i them: ” Irena, unë vetëm me ju do të bisedoj, jo me Fatmirin    Pse Daja, a ka ndonjë fshehtësi, po na jemi një ( kupto me Fatmirin)!? – më pyeti e unë i thashë: ” Jo, jo nuk ka asnjë fshehtësi, po më mirë ju do ma mbani sekret këtë material, të cilin dua dikush ta shohi, ta shoh ndonjë poet!”? – e ajo më thotë: ”Ké shkruajt poezi? – më pyeti. ”Po e nderuar!” iu përgjigja! E ajo ma bëri: ”Dajo, pa e parë atë materialin tënd, ti je poet edhe kur fol, o Dajë!” – kështu ma bëri z. Irena Toçi, e unë i thashë: ”Mos të lutëm se shumë lavdata është shumë keq!” Irena me mua shkojmë të Fatmiri e po i thotë: ”- Ore Fatmir, ky ka shkruar një poezi, por ka droje se…? e duhet né ta shohim!?- i tha Irena. Z. Fatmiri ma bëri: ”Kështu ka nisë poezia të çdonjëri nga né, kështu edhe njerëzit e mëdhenj që janë, kështu edhe ata kanë filluar, edhe né do të thirrim  profesorin e nderuar (tani të ndjerin) Skënder Hasko e ai do ta shoh atë material!? Ma bëri Fatmiri, dhe Skënder Hasko erdhi menjëherë. Kur e shiqova, Skënder Hasko ishte ”burrë i vogël”. Unë kur e pashë atë se ishte ”burrë i vogël” – se kam pasë disa komplekse në jetën time, e i bleja kundrat me taka pak më të gjata, si të ”rritëm”pak – dhe thashë: ”Shyqyr Zotit qe pashë një burrë që është më e i vogël se unë – jo me diturinë e tij, po me veshjen e tij, unë isha më i rregulluar- me krevatë e kështu…! E ai Skënder Hasko) do ta marri materialin e do ta lexojë, por kisha deshirë që vetëm unë e ai të gjëndeshim në sallë, në dhomë, e askush tjetër. Mirëpo, aty erdh i gjithë personeli i ”Toenës”… dhe ai (Skënderi) kishte aty afër një shportë, e unë mora një letër A/4 e theva në dysh dhe e hudha dhe i thashë: ”- Profesor, hudhe materialin tim në shport pa problem hudhe!?” Ai qeshi e s’më tha sgjë! Ai e mori materialin (pasi e lexoj) e theu në katërsh, e futi në xhep. Ai ishte materiali im, por pasi futi në xhep më tha: ”Më duhet nja një muaj, se kam shumë punë të tjera, se  ky qenka një material shumë interesant, material i qëlluar,një material shumë interesant!” Veç më tha ashtu, e ata të gjithë fillua me duartrokitje dhe ma uruan duke me thënë se ”…e paske bërë librin!” dhe… duel ajo poezi. Kur e bëra këtë Fjalorin e ri, të madh, kisha disa idé dhe ato idé më çlodhnin sa herë kisha ato idé, u tërhiqesha nga Fjalori dhe pushoja, ato idé më pushonin, u ulesha në një ”kolltuk” aty dhe bëja disa vjersha, kur zgjohesha i shiqoja i kontroloja dhe thoja:” Të mira janë!” Dhe fillova të shkruaj edhe do vjersha dashurie, disi nuk dija të hyja n’ato rrugë por shoh që kishin shkruar shumë nga të tjerët dhe vjersha shumë të mira. Ngadalë! – thashë, çfarë do të bëja të tjera, do i kompletoj të gjitha letrat që i kisha marrë nga bashkëatdhetarët– edhe ato për Fjalorin  me 28.500 fjalë, që u botua dhe që u promovua në Ambasadën e Shqipërisë në Stockohlm të Suedisë, me të nderuarin Ambasadorin z. Shaban Muratin, edhe ashtu ndodhi, të gjitha ato letra i grumbullova, disa letra që nuk i kisha, i thirra me telefon të mi dërgojnë dhe i grumbullova ato letra, i kompletova dhe  kjo do ishte ajo që, të gjitha këto letra që i kompletova, jam mundua që t’i shpreh ndërmend ato, i kam shprehur, jo kundër ndokujt, por i kam shprehur për atë se kam menduar se ndokush do i lexojë!?

Dajë, krejt në fund, një pyetje: Kur pritet të dal inga shtypi ky libri me poezi?

Po, ky libri me poezi, tani sa ka dalë!

MËRGATA NË SUEDI NUK ËSHTË E MADHE NUMERIKISHT, POR ËSHTË SHUMË E MADHE NË PARAQITJE SI NJË KOMUNITET UNIK/

Nga Soko Demaku/ Suedi/

Intërvistë me prof. Jusuf Buxhovin, i cili kishte ardhë nga Republika e Kosovës, i ftuar si mysafir në Sesionin e Parë Shkencor të Shoqatës se Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë ”Papa Klementi 11-të Albani” në Suedi, në të cilin Sesion Shkencor u bë edhe promovimi i librit të njohur të profesor Jusuf Buxhovit KOSOVA 1, 2 e 3”, e né do i shtrojmë disa pyetje, në të cilat, besojmë se z. Buxhovi do na përgjigjet, dhe është interesant opinioni të njihet më shumë mbi këtë vepër, e cila është ndër veprat më voluminoze, njëra ndër veprat e cila pasqyron Historinë e Kombit tonë, Historinë e Popullit Shqiptarë në ato rrjedhat në të cilat né deshirojmë ta kemi Historinë e Popullit tonë, për arsye se deri tash kemi pasë një histori, mirëpo e kemi pasë, siç thoshte një mësuesi im: ”histori laramane”.

Prof. Jusuf, së pari, si e ndieni veten këtu në Suedi?

Ndihëm mirë këtu, ku kam qenë para 20-të e sa vitesh dhe erdha që veprës s’ime t’i hapi shtigje të reja, si çdo autor ndjehëm mirë dhe, aq më tepër, Suedia është një vend që u ka ofruar strehim shqiptarëve, është një vend shumë demokratik, shumë human dhe këto dy arsye më bëjnë që të ndjehëm mirë.

Me siguri se Ju jeni një ish-diplomat, një njeri që ka përjetua edhe mërgimin, një njeri që ka përjetua edhe Evropën edhe në kohërat më të hershme, kur Evropa Perëndimore ka qenë si ëndërr. Me siguri që ju e ndjeni veten ashtu, si ju thatë, mirëpo, është interesant çka e shtyri profesorin Jusuf Buxhovi që të hulumtoi historinë e Kombit, historinë popullit shqiptarë; duhet të ketë një bazë nga e cila prof Jusufi është nisur që ta prezantojë këtë histori?

Po, janë shumë arsye! E para është, sepse unë si shkrimtar, vazhdimisht si profesion e kam pasë historinë. Historia te unë si shkrimtar, e ka pasë një funksion tjetër, dmth, ka pasë një funksion që fakti të jetësohet, që të marr përmasat e një fakti jetësor, i cili do të mbetet i kryer dhe i përhershëm. Dmth, këtë çasje më historinë për temat të cilat mbeten – me zënë një vend shumë të rëndësishem, që nga vepra ime e parë, të nivelit pak më serioz, siç janë ”Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit”, ”Historia e të mallkuarve”, ”Teologjia, prap vdekja” deri të libri ”Bllastit” që i kushtohet krye-kreje Luftës se fundit (në Kosovë). Pra, në të gjitha këto vepra, historia i ka ndihmuar krijimtarisë s’ime. Në këtë rropatje me historinë kam parë, megjitatë, se historia nuk mjafton vetëm se të lexohet, veçmas historia jonë, e cila ishte e anatemuar, e ndaluar, histori e sakrifikuar, etj.etj., por ajo edhe duhet të shkruhet. Para së të shkruhet, ajo duhet të hulumtohet. Kështu ka lindur edhe interesimi im që historia të hulumtohet, interesim kah mesi i vitetve të ’70-ta (të shek.20-të), kur do shkruaja një Felton për Lidhjën Shqiptare të Prizrenit, atëherë ishte 100 vjetori dhe si korrespodent që isha në Gjermani, të hy në arkivat e Ministrisë së Punëve të Jashtme të Gjermanisë dhe aty, për herë të parë, ndesha atë që preokuponte parimet e mia, dhe iu kanë dhënë një çasje magjike, që unë kisha çasje në dokumentet e Kuvendit të Berlinit, nënshkrimin e Abdylit (Frashërit) e qindra shqitparëve tjerë. Kjo për mua ishte domethënëse. Kjo ka qenë ajo që, jo më të merrem më historiografi nga pikëpmaja e një shkrimtari e një publicisti, po të një historiani. Kjo ishte ajo që së pari më shtyri që të merrem më të dhe vazhdova. Kam pasë fatin që kam qenë korrespodent i ”Rilindjes” n’atë kohë më akreditimin e institucioneve tjera të Kosovës, nga Akademia e Shkencave deri të Instituti i Historisë, por edhe Arkivi Historik dhe të institucioneve të tjera dhe punova për disa vite… Kështu, në njëfarë mënyre- gadi të ”dhunshme” si shkrimtar, kalova në histori. Kjo për mua ishte më e rëndësishme e që ka të bëjmë më pyetjen që shtruat ju, që Kosova shkonte kah shtetësia dhe kjo ndodhi në vitin 2008, pikërisht më 18 shkurt 2008. Kosova duhej të kishte historinë e vet, jo vetëm si shtet, por edhe të një etnie, e cila duhej të kishte një histori që nga Antikiteti. Dhe, aty ishte një detyrë që ia vura vetit që, sa më shpejt të rrepatëm me këtë temë. E kjo është ajo Historia e Kosovës, kjo që kemi sot në 3 vëllime. Është edhe një Histori e Shqipërisë se natyrshme – nuk është Histori e Kosovës në kuptimin gjeografik. Kjo është Histori shpirtërore e popullit shqiptar nga Antikiteti e tutje, e kjo hap tash rrafshe të tjera – pse kjo histori është e kontestueshme në njërën anë dhe më dilema shumë të mëdha për shumë kë!? Kjo do të thotë se këtu bëhen rishikime: rishikimi në planin kohor dhe rishikimi në planin hapsinor. Dmth, këtu unë shkoj te antikiteti dhe gjenezën ilire e barti te Pellazgët. Te gjeneza ku qytetërimi antik është si djepi, na jemi qytetërimi etnik e kjo nuk e dëmton, përkundrazi e fisnikëron historinë tonë lidhur me të dhe kujtoj se edhe këtu në Suedi dhe kudo që janë shqiptarët, do ta lexojnë këtë histori dhe do të mburren me krenari, sepse, nëse deri dje kanë thënë se jemi pasardhës të Ilirëve, tash hiqen disa dilema që kanë mësuar prej historisë dhe sot thonë se janë pasardhës të pellazgëve dhe këta mund të krenohen dhe me Homerin, me veprat e Antikitetit e që në to qëndron shpirti i ynë. Kjo është ajo. Janë edhe disa teza tjera, të cilat i ka imponua çasja e lirueme nga kthetrat e ideologjisë ku për 50 vjet janë defekte shumë të mëdha dhe shumë nga çasjet, qofshin edhe të një natyre kompetente shkencore, por kanë humbë në objektivitet dhe historia jonë këtë duhet ta bëjë domosdosshmërisht: ka filluar Jusuf Buxhovi, por ta bëjnë të gjitha të tjerët. Kjo që kam bërë unë është një nismë, është diçka personale, ku janë hapur vetëm pistat ku do të shkohet më tutje. Këto hapje të pistave, u pajtuan apo s’u pajtuan të tjerët më mua, kjo është çështje tjetër. Duhet të nënshtroehen, ta zëmë teza e Antikitetit, çështja e Bizantit, çështja e rishikimt të shqiptarëve në Perandorinë Osmane dhe deri të kjo koha e jonë. Këtë rishikim e imponpon ideologjia. Këtu është diçka e dhimbshme, sepse shumë shkrimtarë punojnë sot e gjithë ditën, që ju kanë nënshtruar atyre kornizave, të cialt ua kanë ndryshuar edhe konceptet, të cilat duhet t’i lëshojë më, po kjo nuk është ndonjë fatkeqësi gjithëaq, sepse është në kuptimin hulumtues, por fatkeqësia më e madhe është që shkencëtarët nuk kanë punuar. Megjithëate, më disa kritere profesionale që ideologjia na i ka imponua do të ishte fatkeqësi që të mbeteshin/ngelnin në kurthin e kësaj, sepse pjesa shumë e ndershme që të pranohet rezultati dhe realiteti dhe kjo nuk ka asgjë të keqe në këtë drejtim.

Unë pres prej kolegëve që t’i nënshtrohen kësaj logjike dhe të punojmë të gjithë bashkërisht dhe të shikojmë qe historia jonë të jetë sa më realitet, e vertetë – në përputje me argumentet, me dokumentet, në përputhje me një trajtim gjithëpërfshirës, sepse këtu ka nevojë për studime. Shkruarja e historisë është në një gjë kur janë studimet tjera e mund të disiplinohen nga arkeologjia deri të antropologjia.  Të gjitha ato kanë të bëjmë me një strehim dhe neve na presin punë shumë të mëdha…Duhet të bëjmë përpjekje shumë  dhe gjithëpërfshirëse dhe gabon ai që thotë se historia mund të rishkruhet me një Dekret Politik. Historia mund të rishkruhet vetëm më konceptet që krijojnë rrethanat që historianët punojnë në mënyrë profesionale: nga vjelja e arkivave, nga studimet arkeologjike, nga studimet e filologjisë, të folklorit, të antropologjisë dhe deri të ato të shkencave tjera. Kjo është një punë komplekse që shtrohet para botës sonë, por në këtë nuk e kemi gadishmërinë që institucionalisht t’i çasemi kësaj. Akademitë e Shkencave, ato në Shqipëri e në Kosovë, jo vetëm që janë largë, por po ngecin, dhe kjo është brenga shumë më e madhe, bile, bile si u pa nga disa reagime, ato (akademitë) janë edhe kundër hapjes se kësaj çasje, sepse disa stereotipe ideologjike, ku janë murosë disa njerëz, disa autoritete dhe nëse kështu sillen, deshirojnë t’i bëjnë piramida, të cialt janë të pambrojtura dhe kjo është kujt t’i bëjnë një dëm, por kjo është shkencë dhe nuk kanë mundësi ta ndalin këtë proces!

Kjo do vazhdon dhe do shkon deri në atë distancën e fundit, ku do del realiteti çfarë né e kemi dhe çfarë do të duhej ta kemi. Ju e përmendet se ka reagime edhe nga ana e fqinjëve. Cili është ai pozicioni i juaj në këto reagime dhe brenda etnitetit tonë shqiptarë, por edhe nga fqinjët tanë atje në Ballkan?

Po! Reagimet e para kanë ardhë nga Akademia e Shkencave Serbe, sepse ata janë autorë të memorandumeve, autorë të gjenocideve etj.etj. që, fatkeqësisht sot e gjithë ditën po ballafaqohemi më to. Dhe, ky është një reagim, sepse ata për herë të parë po dalin më fytyrën e tyre të vërtetë të shkencave të tyre dhe ky reagim diskrediton aty edhe hapë mundësinë që bota dhe të gjitha ata që i kanë besuar deri dje, në një farë mënyre, se s’kanë pasë argumente të tjera, e tash kemi Çështjen Shqiptare, që është në kundërshtim të plotë me ato reagime! Kjo është e para! E dyta, që është, po ashtu një problematikë, është kjo: se Institucionet shkencore të Kosovës dhe ato të Shqipërisë nuk kanë reaguar, kjo do të thotë se ato pranojnë një pjesë të fajit, sepse mosreagimi do të thotë- pajtim më të. Këtu nuk është çëshjta që kam shtruar unë, për mbrojtje të një autori, por për çështje konceptuale, se do ta pranojmë né dhe më tutje tezën hegjemoniste serbo-madhe më të cilën:

SHqiptarët janë popull endacakë, se janë:

Popull pa histori, popull më bisht etj.etj.

Apo do ta pranojnë një çasje reale historike që:

Ne jemi popull antik,

Popull që ka ndërtua Bizantin,

Popull që ka luajtur rol të rëndësishëm në Pradnorinë Osmane,

Popull që tragjikisht ishte ndarë,

Që ka pësuar 100 vite në saje të kësaj politike,

Në saje ku shkenca serbomadhe i ka dhënë ata binarët antihistorik e antishqiptar këtu shkenca jonë duhet të reagojë. Nuk ka reaguar, pra është një brengosje. Kanë filluar disa reagime nga disa mediokër dhe kvazi-historian, të cilë për fat të keq tonin, plotësisht e mbrojnë. Tezen hegjemoniste sllave.

Kjo është ajo brenga ime më e madhe! Sa mund të pajtohem se mund të kritikohem nga aspekti shkencor ose pa vend, më siguri mund të ketë vend, sepse ndonjë autor nuk mund t’i absorbojë të gjitha gjërat, nuk mund të japi përgjigje në të gjitha lëmitë dhe kjo është shumë e natyrshme dhe, do kisha deshiruar që përnjëmend t’i kisha, s’do u nënshtrohem mënjëherë atyre kritikave dhe do t’isha shumë mirënjohës.

Por këtu kanë ardhë kritikat pikërsiht nga këndvështrimi i pikëpamjeve hegjemonsite serbo-mëdha, do të thotë unë quhem nacionalist, urrejtës i serbëve, etj.etj. dhe të njejtën gjë e përdorin edhe disa mediokër të kruzhoçeve shqiptare, për fat të keq të lidhur dhe më Qeverinë e Kosovës.

Ndoshta këtu është ajo arsyeja se vet Ministria e Arsimit ka hyrë në disa aranzhmane anti-shkencore dhe anti-kosovare, siç është ajo, veçmas vendikinimi i rolit të Perandorisë Osmane, që iu dhanë premtime ministrit turk para disa kohe, ku unë kam reaguar më ashpërsi të madhe, por janë edhe disa pika tjera që kanë të bëjmë më Planin e Marti Ahtisarit, ku është pranuar Trashëgimia fetare, kulturore, që nuk është e vërtetë që është e tyre (e kishave, manastireve, serbëve), pasuri e krishtene, që shqiptarët i kanë tapiat, etj.etj. do të thotë këtu është një pozicionim politik, sepse, nëse né e pranojmë, do të thotë ta shkruajmë historinë objektive, do të thotë të lirohemi prej kurthit të koncepteve hegjemoniste, automatikisht ndryshojnë edhe disa çasja ndaj politikës dhe kjo politikë si duket nuk është e interesuar që t’i ndryshojë ato.

Unë do të vazhdoj të punoj dhe është interesant se libri për 3-4 muaj ka pësuar katër ribotime. Deri tash ka rreth 15 mijë ekzemplarë dhe pritet që deri në shtator (2013) të ketë 6-7 ribotime dhe mbi 30 mijë ekzemplarë.

Kjo është përgjigjeja ime më e madhe se populli e ka parë se ku është e vërteta dhe se populli e do realitetin, do të ketë historinë nga Antikiteti, sepse deri dje janë mësuar që historinë t’ua shkruajnë të tjerët dhe sot e dinë se një autor shqiptar na tregon se:

Jemi popull antik,

Jemi popull që kemi ndihmua qytetrimin përendimor,

Jemi popull që nuk kemi rrënuar, si thonë në historiografin serbom amdhe.

Këto janë ato që çdo njeri i rendomtë në Kosovë i ka në librin që Kosova konsiderohet pjesë e identitetit të vet dhe ky është problemi që Qeverinë e vë para një situate shumë absurde: deri dje kemi luftuar për Shtetin e Kosovës, për një liri, për mendimin e lirë, që nënkupton edhe shkencëne lirë, sot po luftohet kundër kësaj të vërtete, e kjo është brengëgosëse!

Sa shoh unë, ju më Librin e juaj jeni paraqitë edhe në Kosovë, edhe në Shqipëri, por nuk kam dëgjaur, nuk kam hasur në ndonjë shkrim që është bërë prezantim i lbirit tuaj, librit për Kosovën dhe në tjera vende, mirëpo, jehonë të madhe ka pasë në Diasporë, dhe këtë e pamë edhe në qytetin Ängelholm të Suedisë. Çfarë janë opinonet e juaja për Diasporën në Librin e juaj, për vendlindjen u muarr vesh!? 

Desha të ju plotësoj se në Shqipëri do të shkojnë disa ekzemplarë, atje janë më vonesë, por ata janë më disa probleme tjera dhe janë disa historianë që për ta lexuar librin ju duhen 3-4 muaj, por libri ka filluar që më parë në Shqipëri, dhe kjo është ajo që shkon.

Sa i përket Diasporës, në Diasporë është një interesim shumë i madh. Kemi fillua më Zvicrën, kemi pasë 3-4 promovime atje, në Gjermani kemi pasë disa promovime, po sot këtu (në qytetin Ängelholm). Dmth, është bërë një rrugëtim nga Jugu deri tek Veriu, është fillua më një Diasporë që është mjaft e koncentrueme edhe në Zvicër dhe shumë e fuqishme dhe shumë e madhe dhe numerikisht edhe në Gjermani, po ashtu e rëndësishme, por e pa organizuar sa duhet… deri tek ’Diaspora – në Suedi, ku nuk është e madhe numerikisht, por është shumë madhe për nga paraqitja si një komunitet në Suedi, dhe kjo është punë e mirë dhe fort e mirë që unë kam pasë mundësinë të komunikojë më këtë komunitet që është në një shtet shumë demokratik, që është shtet shumë human, që ka bërë shumë për këtë komunitet dhe janë shumë të interesuar që shqiptarët këtu ta kenë historinë e vet nga autorët e tyre e jo ta kenë atë që ua kanë mësuar që 50 vjet e sa!

Kjo për mua është shumë domethënëse dhe uroj që ky komunitet të integrohet, ta ruaj identitetin e vet dhe në të njejtën kohë të bëhen qytetarë të ndershëm e të përgjegjëshëm të Suedisë, te jenë ata të cilët do të janë ambasadorët tanë këtu në të gjitha fushat dhe kjo të jetë e dobishme për Kosovën!

Profesor Jusuf, ju faleminderit për intervistën. Besoj se do kemi rast të shihemi!

Ju faleminderit edhe juve!

 -Thotë Shefikje Islamaj profesoresh në këtë Insitut/

Nga Sokol Demaku/Suedi/

Suedia dallon prej nga diaspora në Evropën Veriore por edhe në Evropën Qëndrore, se shqiptarë më shumë ka në Gjermani e në Zvicër dhe gjithëandej, por në Suedi kemi një Diasporë shumë aktive, shumë të gjallë, shumë të përkushtuar, për çka e meriton MIRËNJOHJEN FALENDERUESE nga né, sepse na mbanë gjallë dhe sot, përmes mjeteve elektronike, multimediave kemi shansin t’i kemi të gjithë afër, thua se të përcjellim çdo hap të atyre zelltarëve/vullnetarëve e kontribuesëve në fushën e kulturës të shkencës, të arsimit dhe më vjen mirë, që mbani flamurin.

Po, Daja ka bërë një punë të madhe. Unë e kam bërë një ndihmë të vogël, për aq sa më ka takuar, por e kam parë entuziazmin e tij dhe jam mrekulluar, më ka motivuar për shumë punë dhe kam pasë kënaqësinë të punoja me Dajën dhe përmes Dajës ju indentifikojë të gjithëve. Për mua jeni të gjithë”DAJË”, në kuptimin për punën që bëni për gjuhën shqipe!

Profesoreshë, ju jeni në Suedi, është hera e parë apo keni qënë edhe më heret?

Është hera e parë.

Si e ndieni veten në qytetin Landskrona* në Veriun e Evropës – në Skandinavi?       

E para punës, kam qenë në Skandinavi, por nuk kam qenë në Suedi, por emocionet më lidhin, jo se gjëndem në një pjesë veriore të Evropës, se Evropë jemi edhe né por pse gjëndem midis bashkëatdhétarëve, midis vëllezërve dhe motrave, midis atyre për të cilët unë kam një respekt të veçantë, për arsye se kanë qenë një motivim edhe për né atje në Kosovë, se si duhet të mbahet gjallë shpirti shqiptar, se si mund të ndihmohet Kosova në të gjitha mënyrat. E dimë se si i ka sjell fati shqiptarët dhe në Skandinavi dhe në vendet tjera të Evropës, se ata kanë ardhë nga halli, sigurisht hall politik, hall ekonomik etj.etj. Por ata kanë tregua një forcë mbijetuese në radhë të parë, e pastaj janë bërë një forcë e madhe ndikuese, një forcë e madhe mbështetëse për të gjitha proceset që kanë ndodhur në Kosovë këtu e 20 vjet më parë. Dhe, më vjen mirë që shqiptarët këtu në Skandinavi nuk e kanë vetëm hallin e ekzistencës fizike, por më shumë ata bëjnë punë të madhe të zemrës, janë krijuesë, janë shkrimtarë, janë arsimdashës, punojnë për gjuhë, për arsimimin, për edukimin, për kulturën dhe janë integruar shkëlqyeshëm midis suedezëve, midis miqve suedezë, të të cilët kanë ndikua shumë që edhe faktori suedez të luaj rolin e vet, të çoi një gurë të rëndë në proceset për njohjen e Pavarësisë dhe ndihmë Kosovës në të gjitha institucionet.

Jeni ”drenicake”, ke jetuar në Dukagjin, po tash jetoni në Prishtinë – mësuese, pedagoge. Është interesante për né ajo ana pedagogjike, për arsye se mësuesi është ai i cili ”jep këmbët” e para fëmiut. Si e ka ndier veten Shefkija si mësuese?

T’ua them të drejtën, unë heret kam zgjedhë si mësuese. Kam shkuar pas ëndërres dhe deshirës. Për shqiptarët, mësuesi ka qenë forca lëvizëse ka qenë iedali. Prandaj, unë sa herë që rri me njerëz që më thuan se janë mësues, mësues i gjuhës, kam një dashuri tjetër, kam një qëndrim tjetër, kam një përkuhstim tjetër për ta sepse çërtifikohëm me ta. Kam qenë edhe vet mësuese, meqë s’i kisha mbaruar studimet, po t’iu them të drejtën, ajo është pjesa më e dashur e jetës për mua dhe të them të drejtën ju them me shumë deshirë kujtimeve të kohës, sepse të mësosh një fëmijë, një të ri dhe të mbash shpresën se ke ndihmuar diçka në atë rrugë, sa të shenjtë sa të vështirë, gjithmonë dhe gjithmonë është një privilegj. T’them të drejtën, jo rrallë, më merr malli për atë kohë, më merr malli shumë për atë kohë. Sot jam pedagoge në një fakultet, por emocionet që më ka dhuruar ajo kohë, kur dhe arsimi ishte ideal, se sot jetojmë në një kohë, kur shumëçka edhe ka degraduar, e kjo na bën të ndihemi keq, prej atij ideali të viteve të ’70-ta, të viteve të ’80-ta (të shek.20-të), që për shqiptarët kanë qenë vite kthese në historinë e tyre, në vetëdijeshimin dhe ndërtimin e vetëdijesimit e të së ardhmes, në radhë të parë asaj arsimuese, dhe për të gjithë ata që, sigurisht, e kanë përjetuar si periudhë të tillë, sikur edhe unë, është një periudhë shumë e ndritshme që ka tregua rrugën e mëtejshme që s’kanë qenë vetëm ideale por, sigurisht edhe kolektive e ndikuar për mjedisin aty ku ka jetuar ai brez.

Pedagoge – mësuese, më vonë punëtore shkencore, sot në Institutin Albanologjik në Prishtinë, po edhe profesoreshë në fakultet – çfarë, kush është Shefkija, thamë si mësuese e pedagogje, po edhe në Institutin Albanologjik…?

T’ua them të drejtën unë kam filuar punën në Institutin Albanologjik qysh heret, që në moshën 23 vjeçare dhe të them se jam rritë bashkë me Institutin Albanologjik. Kam një përvojë fare modeste. Aty jam ndërtua e rindërtua me vite, sepse edhe Instituti ka kalua nëpër të gjitha ato vështirësi e nëpër të cilat ka kalua i gjithë populli shqiptarë, dhe unë jam e lumtuar që nga Instituti kanë filluar të gjitha nismat në të mirë të Lëvizjës Kombëtare, jo vetëm për çlirimin e Kosovës, por edhe të gjitha proceset paraprijëse, që i kanë paraprirë një Akti Vendimtar, e që sot e quajmë Shteti i Kosovës. Dhe, krahas të gjithë asaj Lëvizjeje të gjëndet mundësia të krijojmë edhe studime, ka qenë, sigurisht një punë e madhe, një sfidë për të gjithë atë kuadër shkencor aty. Unë kam hy në Institutin Albanologjik me një dashuri të madhe për gjuhën shqipe, dashuri të madhe për librin dhe, pa marrë parasysh vështirësive, nëse ekziston dashuria, përkushtimi dhe zelli, puna dhe qëndrushmëria, të merresh me studime, të merresh me shkencën e të mos qëndrosh, sepse gjithmonë gjëndesh para sfidave që të ligshtojnë, sepse veshtirësirat për një grua, për një femër shqiptare janë të mëdha. Unë mund të lavdërohem se kam qendruar!  Sa për rezultatet, sa për librat, ato, më të dalë, nuk janë më të autorit, fjalën e thonë të tjerët (lexuesit), por një gjë e di që mundin nuk e kam kursyer, nuk e kam kursyer as diturinë e as mundësitë tjera. Mendoj se brenda atyre koopertinave të librave, mund të thonë diçka të tjerët…Them që e kam bërë një punë, por unë shpresoj që do bëj edhe punë të tjera që do të kujtohen, ose do të priten më mirë se ato të parat!

Kjo është një punë e madhe edhe e Institutit, por Instituti nuk do mund të arrinte pa njerëzit që janë aty. Njëra prej atyre keni qenë edhe ju. Çfarë është sot, si është sot Instituti Albanologjik, Përmendët atë periudhën prej kur keni filluar deri në arritjen e qëllimit, mendoj të shqiptarëve të Kosovës, pra Shtetit të Kosovës, se Instituti ka qenë bërthama e të gjitha nismave dhe aktiviteteve, pa marrë parasysh ndryshimet politike, gjuhësore…sot, çfarë është Instituti Albanologjik në Prishtinë?

Instituti Albanologjik në Prishtinë gëzon frytet e kësaj periudhe të gjatë për Pavarësinë e Kosovës dhe, sot gjëndet në kushte e rrethana të reja. Sigurisht që kushtet dhe mundësitë për pëngesat dhe vështirësitë për 20-të vjet, pa marrë parasysh se do kénë refleksione, megjithëatë edhe pëngesat e ndryshme, sot ato reflektohen jo vetëm në kuadrin por edhe në vijimsinë e punës, por megjithëatë, Instituti Albanologjin ka mbledhur forcat e energjitë e veta, që të bëj të mundshmen dhe më të mirë në kuhstet dhe rrethanat e reja. Instituti vepron me degët e saja, duke filluar me gjuhën, me letërsinë, me kulturën, folklorin, etnologjinë, me gjithëçka që përmbanë kulturën shpirtërore e materiale të shiqptarëve. Dhe, brenda kësaj veprimtarie, punonjësit shkencorë, të rinj e në moshë më të shtyer, realizojnë projekte jo pa rëndësi, por të rëndësishme për kulturën dhe shkencën shqiptare dhe ato i materializon me botime të përditëshme dhe numëri i botimeve nuk është i vogël, është i madh. Pastaj janë veprimtaritë tjera, janë ato të revistave që kanë moshë mbi 50 vjeçare. Sivjet e festojmë 60-të vjetorin e themelimit të Institutit Albanologjik. Është një festë e madhe, sigurisht për Kosovën, se është i vetmi Institut me të arriturat shpirtërore e materiale të shqiptarëve, që ka bërë një punë që 50 vjet, me pengesat më të mëdha, ndër më të ndryshmet. Sot, në rrethana të reja, ajo që prokupon punonjësit e Institutit dhe për vet Institutin është: si t’i avansojmë studimet në shkallën më cilësore të deshirueshme. Kjo tregon se kemi kalua nëpër një periudhë shumë të rëndë dhe të masovizimit, por në shkencë nuk shkon masovizimi- a? por do më thënë – cilësia. Shpresojmë që kemi shembujt e prijetarëve tanë në shkencat albanologjike që gna fillimi i shek.20-të, alabanologjia ka kalua në duart e shiqptarëve dhe studiuesve të huaj si gjërmanëve etj. kanë studiuar gjuhën tonë shqipem dhe nisur nga ata: Xhuvani, Çabej, Demiraj, Domi, Kostallari etj. që vazhdojnë të mbeten shembuj dhe pastaj Brezi i Dytë dhe Brezi i Tretë, unë mendoj, më gjithë pëngesat, studimet në kosovë janë bërë një krah i fortë edhe i Shkencës Albanologjike më Qendër në Tiranë. Jam e lumtur që bashkërisht dhe me Diasporën dhe me viset tjera dhe në Maqedoni dhe në Mal të Zi (pak më ligsht), sigurisht edhe përtej kufirit me Arbërreshët, né po përpiqemi të bëjmë një shkencë të zhvilluar albanologjike, me botimet, me veprimtaritë më të ndryshme, në Konferencat, në mbledhjen e materialit gjuhësor, dialektorologjik si në terren, në këtë drejtim kemi pëngesa edhe do kemi, por është sfidë, se vet jeta është sfidë, por sigurisht, edhe puna është sfidë, por është ndërruar mjaft vetëdija, se na vlerëson puna. Vetëdija pa punë nuk shkon/ecën, nuk mund të arrijmë asgjë dhe, nëse arrijmë, që më punë ndërrojmë edhe opinionin që përçojnë mesazhe edhe të brezi i ri, se më punën do të mund të ndërtojmë edhe veten edhe Kosovën edhe shkencën dhe gjithëçka që ka të bëjmë më jetën e njerëzimin. Sepse, ajo që na dallon prej qenieve tjera, është sigurisht, truri, shpirti dhe puna, dhe unë mendoj se Kosova me gjithë pakënaqësitë që mund t’i kemi, ka ecur shumë përpara dhe ka gjasat që të ecën dhe më përpara dhe në këtë rrjedhë edhe shkenca do ecën përpara dhe do zë vendin kryesor.

Është intersant ndoshta, një mendim i juaji, thatë ju së në Skandianvi keni qenë, në Suedi jeni herën e parë. Né (në Suedi) jemi diku 60 mijë shqiptarë, kush e di sa Shoqata kulturore, mendimi i juaj për këtë, sa ka arritë Mërgata Shqiptare në Suedi të prezentojë shqiptarinë, gjithashtu kulturën shqiptare, çfarë është mendimi juaj lidhur më këtë?

Po, sa u përket Shoqatave e kam parë në Intërnet. Sa i përket Diasporës Shqiptare, u ka rënë një barrë e madhe, dmth, e një ndihme të madhe për Kosovën dhe për shqiptarët në përgjithësi, në rend të parë për mbajtjen fizike të veten dhe për të tjerët. Kjo është kryesorja, por kur e keni tejkaluar këtë fazë dhe kur shqitptarët tani kanë kohë, kanë kohë sepse i kanë zgjidhur disa probleme kryesore, atë të mbajtjes fizike, mund të mendojnë edhe për kulturën, arsimin, gjuhën pashmangshem, se u bie barra që ta çojnë më tutje, dua të them me kënaqësi se Suedia dallon prej nga Diaspora në Evropën Veriore por edhe në Evropën Qëndrore, se shqiptarë më shumë ka në Gjermani e në Zvicër dhe gjithëandej, por në Suedi kemi një Diasporë shumë aktive, shumë të gjallë, shumë të përkushtuar, për çka e meriton MIRËNJOHJEN FALENDERUESE nga né, sepse na mbanë gjallë dhe sot, përmes mjeteve elektronike, multimediave kemi shansin t’i kemi të gjithë afër, thua se të përcjellim çdo hap të atyre zelltarëve/vullnetarëve e kontribuesëve në fushën e kulturës të shkencës, të arsimit dhe më vjen mirë, më vjen mirë që mbani flamurin. Unë di mirë të gjithë emrat e aktivistëve tuaj, pa e ditur se do vijë një ditë, se do takohemi te ju dhe gëzohem shumë, dhe i percjelli edhe shqiptarët e Kanadasë, edhe shqiptarët e Australisë dhe të gjithë të tjerët, por unë mendoj se si Suedia – më Lidhjen e Shkritarëve, me Lidhjen e Arsimtarëve, me të gjitha ato Shoqata, ku kanë bërë një punë të mirë dhe është e zëshme dhe zëri i saj përçohet në gjithë hapsirën mbarëshqiptare dhe kudo e kemi, brenda dhe jashtë trojeve Shqiptare. Unë kam pasur fatin të punoj në redakturën e Fajlorit të Ri me rreth 35 mijë fjalë të Dajës – prof Sadulla Zendelit, ka qenë një Projekt për botimin e librave, dmth, gjuhës shqipe aso kohe është vendosur afër Gjuhëve të Mëdha me fjalor, sepse sot, leksikografia është ndër shkencat më rentabile dhe kryesorja në letërsinë shqiptare, bile thuhet se: ZHVILLIMI I LETËRSISË MATET ME ZHIVILLIMIN E LEKSIKOGRAFISË, sepse nëpërmes fjalorëve né njihemi me të gjitha të arriturat dhe me gjithë botën. Prandaj, përmes Dajës, sa do që unë kam një respekt të veçantë, gjithmonë roli i individit është i madh. Daja është gjëndë në kohën e duhur dhe në vendin e duhur dhe sot kemi një Fjalor që ka vulën e shtetit, që nuk e kanë shtetet tjera. Prandaj them që mbani flamruin dhe është bërë një Fjalor që ka hyrë në Bibliotekëne e fjalorëve nodern!

Daja e ka bërë një punë të madhe, a po!?

Po, Daja ka bërë një punë të madhe. Unë e kam bërë një ndihmë të vogël, për aq sa më ka takuar, por e kam parë entuziazmin e tij dhe jam mrekulluar, më ka motivuar për shumë punë dhe kam pasë kënaqësinë të punoja më Dajën dhe përmes Dajës ju indentifikojë të gjithëve. Për mua jeni të gjithë”DAJË!”, në kuptimin për punën që bëni për gjuhën shqipe!

Ju profesoresha Shefkije e përmendet Dajën, unë desha për nga një aspekt tjetër të vijë të Daja dhe ta prezantojmë atë bashkëpunim që keni ju më Dajën. Unë dhe Bahtir Latifi kishim një takim më fëmijët në muajin dhjetor në Borås, për arsye se në çdo dhjetor, né shqiptarët në qytetin Borås (Suedi) organizojmë më fëmijët dhe vjen ”Babadimëri” dhe u shpërndanë dhurata fëmijëve shqiptarë në Suedi. E ksihim Dajen mysafir në këtë dhjetor, dhe kur prezentoja Dajen të disa suedezë, po iu them: ”Kemi mysafir një shqiptar, tek i cili vjen çdo shqiptar që vjen për herë të parë në Suedi, e takon Dajen!”  Por suedezët e zgjuar, më pyetën: ”Po si ka mundësi që çdo shqiptarë që vjen ta takon Dajën, kjo disi..!?”  – Jo, çdo shqiptar që vjen për herë të parë në Suedi, nuk ka mundësi që ta takojë Dajen fizikisht, por e takon Fjalorin – leksikonin e Dajës” –ua shpjegova suedezëve dhe më kuptuan drejtë. Tash po mësojmë se ju profesoreshë jeni bashkëpunëtore e Dajës dhe më rikujtuat se keni qenë bashkëpunëtore edhe në përpilimin e Fjalorit të Parë në Suedisht – Shqip,  për të cilin Daja ishte konsultuar me Ju, dhe po  ju tash edhe bashkëpunëtore e Dajës në Fjalorin e Ri (me rreth 35 mijë fjalë). Çfarë mund të na thuani më shumë?

Po, ashtu është!

Daja sa herë që vjen në Prishtinë e t’i bie asaj rruge, s’e lë pa u kthye së pakut një herë në Institutin Albanologjik dhe pa marrë një mendim…! Ai edhe mund të zmadhoi/rris, sigurisht ndihmën time, por unë më shumë dashamirësi, për aq sa mundëm, për aq sa janë në kuptimin aftësitë e mia, mundësitë e mia, jam përpjekur, por ai (Daja) është njeri i paluhatshëm, është njeri shumë energjik, prandaj, më vjen shumë mirë që është në mesin tuaj dhe përmes tij ju njoh edhe juve dhe ju konsideroj si ”Dajë” në atë aspekt, sepse në Skandinavi nuk ka shkolla shqipe, kam qenë edhe para 13 vjetësh, po nuk ishte ky entuziazëm – ky ndriçim për mësimin e gjuhës shqipe, për ruajtjen e vlerave, n’rend të parë asaj gjuhësore. Përmes kësaj ruhen për atë më bëhet zemra mal, t’ua them të drejtën, sepse ata që në fillim e kanë dashuri të parë, e kanë gjuhën e librin, nuk kanë si të gëzohen më tepër për këtë. Prandaj, meritoni FALENDERIMIN- nuk kam të drejtë që edhe në emër të Kosovës, por po e shfrytëzojë, pra në emrin tim personal dhe mendoj se do më bashkangjiteshin të gjithë:

Të ju përgëzoj,

            Të ju uroj, që mos të lodheni asnjëherë,

            T’i çoni përpara të gjitha qëllimet tuaja, që janë, njëkohësisht

            Qëllimet tona të përbashkëta!

Gazetar, mësues, krijues e veprimtar i mirëfilltë/

Me një energji, elan, vullnet e dëshirë për punë, ky intelektual me sukses po udhëheq kanalin shqip të radios, TV-së dhe gazetën “ Dituria”, pastaj QKSH “ Migjeni” me anë të të cilave komuniteti i këtushëm shqiptar po informohet për gjithçka e për shumëçka në interes të tyre si dhe po organizohen aktivitete të shumta kulturore, letrare e sportive.- Është anëtar i Shoqatës së Shkrimtarëve të Suedisë dhe anëtar i Kryesisë të asaj shqiptare “Papa Klementi XI Albani”.- Deri me tash ka botuar 16 libra të zhanreve të ndryshme

Nga XHAVIT ÇITAKU/

Në karvanet e gjata  shqiptare që ia kishin mësyer shteteve në kontinente të ndryshme të botës për shkak të dhunës që shkaktonte regjimi fashist serb, kishte edhe shumë intelektual të fushave të ndryshme, të cilët më pastaj pas marrjes së lejeqendrimit  me dijen dhe kapacitet e tyre të larta prej  ekspertëve  të mirëfilltë kanë dëshmuar e po dëshmojnë  bindshëm se edhe pjesëtarët e këtij komuniteti kanë potencial të fuqishëm për të hap rrugën e perspektivës dhe të prosperitetit të shumë mjediseve punonjëse ku ata janë të kyqur. Me një fjalë, tashmë ekspertët shqiptarë në shumë fusha kanë bërë emër dhe se fjala e tyre është vendimtare për shumë çështje e projekte madhore e të rëndësishme në ato ambiente ku ata janë të punësuar. Kësisoj kontributi i tyre intelektual me admirim flitet në opinionin publik dhe shkruhet shumë në mediat e shkruara e elektronike.

Në mesin e këtyre njerëzve radhitet edhe intelektuali i shquar Sokol Demaku, i cili me sukses ka bërë të mundshëm një informim të plotë për gjithçka  që ndodh në vendlindje, në Shqipëri dhe në të gjitha trojet etnike shqiptare, në organizimin e shumë aktiviteteve kulturore, letrare, sportive, të hapjes së ekspozitave të zhanreve të ndryshme si dhe të mbajtjes së kontakteve të përhershme me personalitete të shquara të pendës dhe dijes në mbarë hapësirën shqiptare.  Veprat e tij, mendimi, projektet e programet dhe fjala e mençur të prezantuara në çdo takim me përfaqësuesit e organeve dhe institucioneve komunale dhe të nivelit qendror, ishin vendimtare për të dhënë dritën jeshile , përkatësisht për të plotësuar pothuajse në plotni të gjitha kërkesat e arsyeshme të komunitetit  shqiptar që jeton me vite në komunën e Borosit të Suedisë. Është si një sihariq personal që veprimet  e tij të jenë gjithnjë frymëzuese, por edhe shembull intelektual dhe udhërrëfyes për të tjerët.

Sokoli në këtë shtet skandinav erdhi në vitin 1999. Kishte studiuar në Fakultetin Filozofik- Dega e gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Universitetin e Prishtinës. I etur për dije dhe i nisur nga ndjenja dhe vendosshmëria se mosha kurrë nuk është përcaktuese për realizimin e qëllimeve madhore, përkatësisht të ngritjes së dijes nëpërmjet të arsimit të lartë shkollor, ishte një frymë, forcë e princip që e inspiroj këtë njeri që ta kryej edhe një fakultet dhe atë në gjuhë të huaj që kurrë më parë nuk e kishte dëgjuar fizikisht. Kështu, ai  troket në dyert e Universitetit të njohur të Geteborgut dhe regjistron një fushë krejt tjetërfare , që dallon si “ nata me ditë”nga ajo e gjuhës dhe letërsisë shqipe – matematikën të cilën e mbaron në afatin rekord, përkatësisht në vitin 2009. Me marrjen e diplomës në këtë fushë ekzakte fillon punën në shkollën fillore “ Fjerdinskolan” në Boros, në ciklin e lartë,një qytet që shtrihet afro 60 kilometra në lindje të Geteborgut, që është qendra kryesore e prodhimit të tekstilit në Skandinavi. Me shembullin e një edukatori të shkëlqyeshëm, të një kolegu bashkëpunues në çdo kohë dhe të një aktivisti të dalluar në punë me nxënësit, ka bër që ky mësimdhënës shqiptar të jetë shumë i respektuar në këtë mjedis shkollor. Një vit e gjysmë ka punuar edhe si gazetar në gazetën “ Wimerby Tidningen”. Është duke magjistruar në drejtimin e udhëheqësit- prijësit në fushën e arsimit dhe pritet që diplomën  e këtij rangu akademik ta fitoj vitin e ardhshëm.

Aktivitet jashtëzakonisht përmbajtësor i QKSH “ Migjeni”

I prirë të befasoj gjithnjë për të mirë komunitetin shqiptar Sokoli me disa bashkatdhetarë  tjerë në mars të vitit 2007 në qytetin e Borosit formoj QKSH “ Migjeni” e cila është bërë bartëse kryesore e zhvillimit dhe organizimit të shumë aktiviteteve të rëndësishme që janë të lidhura kryesisht me ruajtjen e traditës, zakoneve, kulturës e historisë kombëtare si dhe kultivimin e gjuhës amtare si një obligim moral e atdhetar. Pos përkujtimit të të gjitha datave të rëndësishme kombëtare, kjo shoqatë një rëndësi të veçantë ia kushton punës me fëmijë duke marrë parasysh faktin se në këtë qytet jetojnë rreth 400 familje shqiptare. Thënë me gjuhën e fakteve, fëmijët shqiptar janë të kyqur aktivisht në të gjitha organizimet e kësaj qendre si dhe po bëhen përpjekje të vazhdueshme që në mësimin e gjuhës amtare të përfshihen sa më shumë sish. Një punë shumë e madhe është bërë edhe në aspektin e bashkëpunimit të shkollës të këtij qyteti “ Fjerdinskolan”dhe “ Demokracia” të qytetit të Durrësit, të cilat tashmë janë binjakëzuar dhe janë realizuar vizitat e para të pedagogëve të këtyre dy institucioneve arsimore. Do përmendur edhe hapjen e ekspozitave të ndryshme në Shtëpinë e Kulturës e në këtë kontekst interesim tëmadh kishte zgjuar ajo e Mimoza Veliut me titull “ Të pathyeshmit” me më së 70 fotografi të fëmijëve dhe grave shqiptare në luftën e fundit dhe pas saj në Kosovë. Mijëra dashamirë të këtij zhanri kishin vizituar këtë ekspozitë dhe kishin çmuar lartë punën e kësaj femre shqiptare. Po ashtu edhe mjetet e informimit e kishin vlerësuar lartë këtë aktivitet të zhvilluar nga kjo QKSH. Në këtë organizem shqiptar  nuk është lënë pas dore as përkujdesja dhe ndihma që duhet ofruar familjeve me kushte të vështira ekonomike. Kështu, anëtarët e saj të vyeshëm pas kontakteve të ndryshme e të shumta arritën që të bindin disa shofër të ndërmarrjes “ Vesttrafik” tëkëtij qyteti për të ndihmuar disa familje të varfëra në Kosovë. Edhe ndihma materiale e bashkatdhetarëve tanë të këtij qyteti erdhi në shprehje për t’iu bashkangjitë  aksionit të RTV21 “ Edhe unë jam Kosovë”. Një përjetim të veçantë kënaqësie  kishin pasur 50 fëmijët shqiptarë me vizitën që ia kishin bërë vendlindjes së shkrimtares së njohur suedeze Astrid Lindgren në Vimerby, gjë të cilën e kishte mundësuar kjo qendër kulturore. Mjaft interesant ishte edhe prezantimi i bukurisë shqiptare përmes veshjes kombëtare, që u organizua për herë të parë në këtë qytet, aktivitet ky që u realizua në bashkëpunim  me Agjencinë e modës “Bora fashion” nga Gjakova. Këtë manifestim e përcolli edhe hapja e ekspozitës me fotografi me veshje kombëtare nga të gjitha trevat shqiptare punuar me mjeshtri nga fotografi i njohur kosovar Shkelzen Rexha. Ndërkaq, nga takimet e shumta letrare do veçuar organizimin e një mbrëmjeje me “ Bubulinon” dhe krijuesin e tij Viron Kona nga Tirana, i cili erdhi në vizitë me ftesën e kësaj qendre. Viron Kona është një shkrimtar i njohur për fëmijë, i cili pas përfundimit të atij takimi të këndshëm me komunitetin shqiptar fëmijëve u ndau dhuratë nga një libër. Një kontribut të madh që po lënë gjurmë në punën e  QKSH” Migjeni” po jap edhe shkrimtari e publicisti i njohur nga Tirana Murat Gecaj. Ka edhe shumë aktivitete e manifestime  kulturore, letrare e sportive që janë organizuar dhe se për një punë jashtëzakonisht të madhe që po bën   kjo qendër duhet të jetë një shembull i mirë edhe për shoqata e qendrat tjera kulturore në mbarë Suedinë dhe më gjerë.

Shqiptarët me tri “ dritare” informative

Nuk kaloi as  një muaji  të fillimit të punës të QKSH “ Migjeni”dhe Sokol Demaku ndërmerr edhe një hap të guximshëm e mjaft të qëlluar duke e nxjerr në dritë numrin e parë të revistës së përmuajshme “ Dituria” organ i kësaj qendre. Revista “ Dituria” është një gazetë për fëmijë, të rinjë dhe prindër shqiptarë  që jetojnë e veprojnë në Suedinë e largët, e cila ka krijuar një rrjet të gjerë bashkëpunëtoresh  në këtë vend skandinav, Kosovë, Shqipëri e po ashtu edhe në mesin e mërgimtarëve nga shumë shtete të ndryshme të botës. Kjo revistë shpërndahet falas për komunitetin shqiptar në Boros e rrethinë, por ajo mund të lexohet edhe në internet. Ajo dërgohet edhe në Gjermani, Zvicër, Finlandë, Angli, SHBA, Rumani e vende të tjera me të cilat QKSH ka një bashkëpunim të frytshëm. Ky njeri i punëve të mbara nuk ndalet me kaq. Ai vazhdon tutje dhe në shkurt të vitit 2008 hap kanalin e radios në gjuhën shqipe, zëri i së cilës dëgjohet pothuajse në gjithë Krahinën e Vestrajytalandit , në të cilën jetojnë mijëra shqiptarë. Programin e vet kjo radio lokale e shfaq çdo të mërkur nga ora 18- 19. Në valet e këtij mediumi  mund të urohet e përshëndet çdo familje shqiptare, të dëgjohet muzikë shqipe e lajme më të reja nga gjithë hapësira shqiptare. Ndërkaq, me mjaft rëndësi është të përmendet  programi për fëmijë, të cilin e përgatisin dhe e udhëheqin vetë ata. Sihariqi i tretë për komunitetin shqiptar është prapë i fushës informative. Në të vërtetë, Sokol Demaku vitin e kaluar pas një pune të pandërprerë arriti që të hap edhe kanalin televiziv në gjuhën shqipe, i cili për shumicën e komunitetit të këtushëm shqiptar në fillim iu dukej e pamundshme për t’u realizuar. Programi i këtij kanali është i larmishëm dhe shfaqet çdo të ënjte nga ora 18- 19. Të gjitha këto dritare të informimit shqiptar punojnë e veprojnë në kuadër të QKSH “ Migjeni”.

Të gjitha këto të arritura nuk do të mund të realizoheshin pa një bashkëpunim të mirëfilltë brenda vetë komunitetit shqiptar si dhe ndihmës materiale dhe të mbështetjes në çdo nismë të organeve dhe institucioneve komunale dhe të atyre qendrore, të cilën gjë diti aq mirë ta shfrytëzoj Sokol Demaku.

Bëri shumë edhe në fushën afirmative për shqiptarët

Në këtë artikull nuk kemi pretendime të tjera, pos asaj që në opinion dhe në media të prezantohet vërtetë ajo që i takon këtij intelektuali të vyeshëm. Sa bëri shumë e shumë punë të mbara për komunitetin shqiptar, po aq la gjurmë të pashlyeshme edhe në rritjen e “ imigjit” të shqiptarisë në përgjithësi në opinion, subjekte, institucione, media të shkruara e elektronike e organe komunale e shtetërore. Thënë konkretisht, duke njohur historinë dhe kulturën shqiptare, e cila gjë, siç duket, e cyste të inkuadrohet në rritjen e “migjit”të popullit shqiptar në mënyrën shumë dimensionale, të afirmoj para opinionit suedez në mënyrën e tij çështjen shqiptare si një intelektual, shkrimtar, gazetar e publicist. Në këtë aktivitet të pandërprerë e të palodhshëm të Sami Demakut vjen në shprehje shpërthimi i cilësive vetanake si në formimin dhe funksionimin e organizmave përkatës shqiptar po ashtu edhe në fushën afirmative të kombit tonë që është ndër më të vjetrit në Europë.

Punë të madhe bëri edhe një fushën e krijimtarisë letrare

Cilësitë prej një intelektuali të shquar erdhën në shprehje edhe në fushën e krijimtarisë letrare. Deri me tash ka botuar gjashtëmbëdhjetë  libra të zhanreve të ndryshme, të cilët me mjeshtrin e të shkruarit kanë zgjuar interesim të kënaqshëm tek lexuesit. Është anëtarë i Shoqatës së Shkrimtarëve të Suedisë, i Shoqatës së Shkrimtarëve të Vesterjytalandit dhe anëtarë i Kryesisë së Shoqatës së Shkrimtarëve dhe artistëve Shqiptar “ Papa Klementi i XI Albani”. Është njeri ndër anëtarët më aktiv të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptar dhe shlirshëm mund të thuhet promotor i lidhjes së kontakteve me personalitete të shquara të pendës dhe të dijes në mbarë tokën shqiptare. Me një fjalë, fal punës së tij të palodhshme po bëhet i mundur në masë të madhe afirmimi i këtij asosacioni krijues kudo dhe kurdo edhe në të gjitha mjetet e informimit dhe në opinionin e gjerë shqiptar kudo që ata jetojnë e veprojnë.

Dhe krejt në fund: Sokol Demaku u angazhua, punoi, dhe dha e po jep kontribut në ato fusha ku manifestohet , zhvillohet e afirmohet aktiviteti intelektual i komunitetit shqiptar, të cilat më parë ishin të panjohura për popullin mik suedez.

”SOFRA POETIKE E BORÅS” DO JETË TRADIOCIONALE NË TË ARDHMEN NËN PATRONATIN E SHSHASH PAPAK LEMNTI XI ALBANI NË SUEDI DHE QKSH MIGJENI NGA BORÅS/

Shkruan: Sokol Demaku/

 Është e vertetë se poezia ngjallë ndjenjat e nejrëzve dhe sheron shumë plagë jete të atyre që kanë përjetua ato, por edhe është poezia ajo që ngjallë edhe ndjenjën e atdhedashurisë dhe respektit për vendlindjen në mërgatë. Këtë e vërejtëm, e vërtetuam më rastin e mbajtjes së ”Sofrës poetike në Borås” manifestimin poetiko-kulturor i emërtuar kështu nga organizatorët e këtij evenementi kulturor mbajtur në qytetin Borås të suedisë më 29 mars 2014 organizauar në bashkëpunim nga Shoqata e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptar në Suedi Papa Klementi i XI Albanini dhe Qendra Kulturore Shqiptare Migjeni nga qytetit Borås i Suedisë.

Hapjen solemne të këtij manifestimi mmbar kombëtar e bëri Kryetari i Shqoatës së Shkrimtarëve Shqiptar në Suedi, Hysen Ibrahimi, i cili në fjalën e tij përshendetëse uroj të gjithë bashkëkombasit tanë në mëragtë për kontributine  tyre dhënë në ruajtjen dhe kultivimine Gjuhës, Kulturës dhe traditës në mërgatë. Ai tha se kjo dhe manifestime të tilla ne na bashkojnë, na bëjnë edhe më të fortë në rrugën tonë për te mabjetjne gjallë të gjuhës sonë në mërgatë dhe trasua atë për brezat që do vin.

Është madhështore dhe impozante kjo që unë shof në ketë sallë, ky numër bashkëkombasish nga shumë qytete suedeze që sot është i pranishëm në këtë evenement kulture, në këtë ngjarje me vlerë për gjuhën tonë. Ju përgëzoj dhe ju jam mirënjohës për kontributin tuaj, por dua te falenderoj edhe poetet, shkrimtarët, publicistët, piktorët, aktorët dhe të gjitha ata të cilët japin kontributin e tyre në këtë drejtim.

Moderatorja e evenementit e reja strugane nga Lundi, Saranda Iseni me sharmin e saj ishte në nivel të duhur gjatë gjithë kohës në prezentimin dhe udhëheqjen e ”Sofrës poetike në Borås”.

Qendra Kulturore Shqiptare Migjeni, moderatoren dhe njëherit anëtare e Krysise së ShShASh në Suedi si dhe Kryetarin e kësaj shoqate shpërbleu me ”Librin e Kristalt” dhe Mirënjohje, këta të dy me motivacion, për ruajtjen, kultivmin e traditës, kulturës dhe Gjuhës shqipe në mërgatë.

Në fillim të manifestimit përshendeten mysafirët e ardhur nga Greqia dhe Kosova, Bardha Mance, gazetare në Radio Ahtina, programi në Gjuhën shqipe si dhe gazetari i RTV 21 nga Prishitna Valon Bajrami të cilët nga ana e QKSH Migjeni u shpërblyen me Mirënjohje.

Pas kësaj përshendeti, poeti, shkrimtari dhe publicisti i njohur nga Gisllaved i Suedisë hamit Gurguri i cili për të pranishmit me mjaft emocione lexoj poezin e tij me titul ”Gjashtë Lisa” poezi e cila u përcollë me duartrokitje frenetike nga mbi 70 të pranishëm në sallë. Përshendeten edhe Fetah Bahtiri e Xhavit Citaku të du anëtar të krysisë së ShShASh e edhe këta Krysia e QKSH i shpërbleu me Mirënjohje për punë dhe kontributin e tyre të cmuar në drejtim  të afirmimit të vlerave kultutoret ë mërgatës sonë dhe ruajtjes së gjuhës në mërgatë.

Ky takim i sotshëm, padyshim, shënon një etapë të re për këto dy shoqtatë tona dhe në përgjithësi për punë dhe aktivitete kulturore në të ardhmen në mergatë. Është e një rëndësie të veçantë për bashkëpunimin letrar e kulturor. Ky shënim i përbashkët është një hap i rëndësishëm dhe historik, nga i cili takim po konkretizohet një të arritur të përbashkët, me pretendime që në të ardhmen të vazhdohet edhe me hapat të tjerë në fushat e ndryshme të bashkëpunimit. Nga të shoqatat u propozua dhe me kënaqesi nga tëprnaishmit u pranu propozimi që ky manifestim ”Sofra poetiken ë Borås” të jetë tradiocioanl dhe cdo vit të mbahet në fund marsi këtu.

Me këtë rast në këtë manifestim  poetik u bë edhe promovimi i 7 titujve të librave të autorëve anëtar të ShShASh në Suedi si:

*”I mbusha 70 vjet” autor Fetah Bahtiri, referues Bajram Muharremi

*”Djali dhe Tirgri” përkthim nga suedishtja nga Sokol Demaku,referues Ismet Hasani

*”Edh ene jemi bota” Bahtir Latifi, referues Sokol Demaku

*”Vragë Peshteri”, Hamit Guruguri, referues Rexhep Jashari

*”Unë jam Kosovë” Remzi Basha, referuese Saranda Iseni,

*”Loti mbeti në gjirin e zemres” Avdyl Uka, referues Hysen Ibrahimi si dhe

*”Malli për atdhe” Nuhi Zullufi, referues Fetah Bahtiri.

Qendra Kulturore Shqiptare Migjeni në Borås të gjithë autorët e librave të promovuara u ndau  Mirënjohje dhe ”Librin e Kristalt” për kontributin e dhenë në këtë drejtim.

Programi pas ditës ishte paraparë eksluzivisht për ”Sofren poetiken ë Borås” në të cilën kishin konkura mbi 17 poet nga vende të ndsrtyshme me mbi 70 poezi, sepse Sofra poetike është një konkurs poetik i cili do të jetë tradicional në të ardhmen këtu.

Juria e zgjehdur nga ana e ShShA dhe AKQ që me kohë, kiishte marrë të gjitha punimet e arituran ë këtë mkonurs letrar dhe me kujdes i kishte analizua dhe këtu shpalli poezite dhe peotët me të mire të ”Sofres poetiken ë Borås” për vitin 2014.

SOFRA POETIKE 2014, BORÅS, SUEDI

          Sofrën poetike në Borås e ka organizuar Qendra Kulturore Shqiptare ”Migjeni”, Borås, në bashkëpunim me Shoqatën e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë ”Papa Klementi XI Albani”, Suedi.

Është vendosur që në këtë Sofër poetike të ndahen çmime si vijon:

1.  Qendra Kulturore Shqiptare ”Migjeni” i ndan 3 çmime për poezitë më të mira të krijuara    gjatë vitit 2013.
2.  Shoqata e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë ”Papa Klementi XI Albani”, Suedi, i ndan 3 çmime për poezitë më të mira të krijuara gjatë vitit 2013.

Për këtë qëllim është formuar një juri e cila do t´i ndajë çmimet. Juria ka këtë përbërje:

-          Fetah Bahtiri, kryetar

-          Sadulla Zendeli – Daja, anëtar

-          Hamit Gurguri, anëtar

-          Saranda Hyseni, anëtare dhe

-          Xhavit Çkjitaku, anëtar.

Jurisë i janë dërguar 76 faqe poezishë nga të cilat duhet shpërblyer 3 + 3 poezi.

Juria e ka marrë obligimin shumë seriozisht, ka punuar në mënyrë vetëmohuese dhe ka hasur në 2 vështirësi:

-          Njëri anëtar i Jurisë nuk ka pasur mundësi të refelektojë e të bashkëpunojë.

-          Ka hasur në shumë poezi të bukura, shumë të suksesshme, ashtu që ka pasur vështirësi t´i

zgjedhë 3 + 3 për çmime. Prandaj ka rekomanduar dhe rekomandon që të ndahen edhe disa çmime/ shpërblime të tjera.

Juria ndau këto çmime/ shpërblime:

-          Poezia më e mirë e publikut – Shaban Osmani

-          Poezia më e mirë e dashurisë – Hysen Ibrahimi

-          Poezia më e mirë e kurbetit – Bajram Muharremi

-          Poezia më e mirë patriotike – Nuha Zullifi

-          Recitimi më i mirë – Remzi asha

   Kësaj radhe nga poezitë e marra për vlerësim, Juria e Sofrës poetike 2014, Borås, Suedi, ka vendosur që t´i ndajë çmimet si më poshtë:

Shoqata e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë ”Papa Klementi XI Albani”, Suedi, ndan këto çmime:

1. Çmimi i parë i ndahet poetit Brahim (Ibish) Avdyli: ”Zogu i nemur prej Qiellit”
2. Çmimi i dytë i ndahet poetes Lebibe Zogiani: ”Këtë nuk ma the asnjëherë”
3. Çmimi i tretë i ndahet poetit Milazim Kajtazi: ”Dhimbje e mall”

Qendra Kulturore Shqiptare ”Migjeni”, Borås, Suedi, ndan këto çmime: 

1. Çmimi i parë i ndahet poetit Rizah Sheqiri: ”Poet është vetëm zemra”
2. Çmimi i dytë i ndahet poetit/poetes me Kodin WH44VL96: ”Rrënjët”
3. Çmimi i tretë i ndahet poetes Yllka Sheqiri: “Vetmi”

Borås, 29.03.2014

Për Jurinë e Sofrës poetike/

- Kryetari -

Fetah Bahtiri

ME HIJET DHE RETË E ZYHDI DERVISHIT NË METSTAZAT, UDHECAKET, STUHITE, TORNADOT DHE CUNAMET E KOHËS, NË LIBRINE TIJ ME TE RI ME POEZI ”VETËKLONIMI I MASKËS”
Nga Sokol Demaku/
Një rrugëtim në retrospektiv në buqetën peotike, të Zyhdi Dervishit, ”Vetëklonimi i maskës”, lexuesi bënë një ecje në kohën në të cilën poeti në vite, në rrugëtimin e tij ecanak mundi të shoh, të ndjej dhe të vlerësoj qeshtje themelore të jetës së njeriut, në situata dhe kushte jetese të ndryshme. Në vagun e tij ai ka rezervuar një hapësirë të gjerë, të jetës me baticat dhe zbaticat në skenat e përditshmërisë sonë.
Vëllimin poetik “Vetëklonimi i maskës” autori e qelë me shkrimin: “Tim eti, një mësusi idealist të kësaj bote”, cka na jep me kuptue se autori këtë buqetë poetike ia kushtin babait të tij, mësues gjeneratash, në kohe¨.
Ky vëllim me lirika ku krijimet ndërthuren me ndjenjën e shpirtit për realitetin e kohës në të cilën jeton autori me vargun e tij prej perle zbutë rrokjet dhe tingujtë për të shprehë ndjenjën dhe mrekullin përmes emocioneve që ai ka dhe ndjenë, dashuria ndaj së mirës që autorin e mbanë gjallë dhe dhembja e cila e prekë në sedër, por koha eshtë e pa kohë.
Autori librin ka ndarë në shtatë kapituj por e fillon me poezinë “Ylberi i zgjimit” ku ai me mjaftë mjeshtri përdorë hipërbollën dhe analogjinë për të shprehurë ndjenjën e tij që ai mban në shpirt kur thotë:
Në dy male të lartë u mbështeta
Si në dy këmbë.
Trupi m`u lartësua si llavë e zjarrtë
E shpërthimit vullkanik
Të gjakut e palcës
Së dy këmbëve-male.
Ky rrugëtim poetik i autorit fillon me kapitullin “Përballë cunameve” e që po të e kthejmë në fjalorin tonë këtë si duket ne do kemi huazime të cilat nuk janë pjellë apo pjesë e jona sepse këto rryma të fuqishme, këto lëkundje si një fatkeqësi që rendon mbi supet e njerëzve e këtë autori e ilustron për mrekulli në poezinë e tij “Autodafe” me të cilën dhe e qelë këtër buqetë poetike kur thotë:
Më digjni në furrat e gëlqerës
Ose më bluani të gjallë
Në mokrat që s`bluajtën kurrë
Miell gëzimi.
……..
…se në tokën time
Deri në mpiksjen e mbarme të gjakut
Përjetësisht jam dashuruar.
Hijet dhe retë të cilat janë prezente në vargjet e poetit vijn edhe sa i shtojnë ndjenjat e lexuesit në metastazat dhe udhecaket ku stuhit, cunamet, tornadot shpeshherë rebelohen dhe për herë këto metastaza kanceroxhene shaktërrojnë cdo gjë në këto troje. Këtë e shprehë me një sarakzëm të qiltër autori tek poezia “Metastaza ballkanike” kur thotë:
Në Ballkan
Para barelievit të varreve
Qiparisat nuk përulen
Nga përlotjet e stuhive
Tropikale.
……………………..
Në Ballkan
Stuhitë e tajfunet e tornadot e cunamet
Rebelohen në tela me gjemba
Të nervave të tendosura e të skuqura
Prej mënisë e zmerimit.
Mbi kafkat e ballkanasve
Zgjaten e kërleshen
Metastazat kanceroze
Të vetëshklatrrimit.
Pra poeti është ai i cili përjetoi këto metastaza ballkanike të cilat kanë lënë gjurmë jo vetëm në jetën e tij por edhe tek bashkëkombasit e tij dhe se edhe sot ato ndjehen dhe kanë ndikim. Kjo më së miri përshkruhet tek poezia “31 Dhjetor” kur poeti thotë:
U zvarrit si gaforrja dhe një vit i mbrapshtë
Me mundime, dhimbje e strese.
Poltika-shtigë më shtrigane
Turbulloi edhe cdo pikël vese.
Kapitulli i dytë i kësaj buqete poetike nga autori është titlluar “Retina të plagosura” e ku përmes klithmave e zërave të trazuar të mbretërve të xhunglës jeta ishte mbyturë në nota të ligësisë njerëzore të kompozuara për këtë rast, e ai në poezine e tij “Pentagrami i rrenimit” thotë:
Nuk më tremb hungërima e ujkut
Në xhunglën e fererme të ferrave.
As ulërima e luanit kur më shtërngon
Me morsën e kthetrave
Të uritura të bëbëzisë.
Më gërryen themelt e shpirtit
Mjaullima e maces kompozitor
Me notat më të ndotura të ligësisë.
Jeta vazhdon me peripecitë e saja por edhe me të gjitha ato ligësit të cilat njeriut i rrinë mbi kokë nga ajo re e murrme e cila ka mbuluar kupollën qeillore. Sa bukur e përshkruan poeti këtë me një pesimizëm sarkonik ku si duket se kjo re ka zerë vend këtu dhe se do jetë këtu me vite. Ja si përshkruan poeti këtë tek poezia: “Nën hijen e qiellit” kur thotë:
Një re e murrme
Më rri mbi kokë
Si pelerinë.
Herë ngjeshet si shaptë
Herë mblidhet si kanë
Herë godet si vetëtimë.
Këto ndjenja, këto vuajtje nëpër faqet e historisë sonë sa te hidhura dhe të ashpra prap se parpë njeriun nuk arritën ta stepin por ai me forcën dhe durimin e tij u strehua dhe diti të mbijetoj fatin, i cili ishte shkruar për të. Dhe edhe pse në kushte të vështira mbijetoj të gjitha në strehën e tij të kasollës se varfër shekullore. Kështu e shprehë ndjenjen e tij autori përmes poezisë “Strha ime” kur thotë.
Goditur nga breshëri
Rrebesh trishtimi.
Rrekem të gjejë strehë
Në kasollën mbuluar
Me kashtë të thinjur
Mundimi e stërmundimi.
Por jeta vazhdon me ritmin e saj në faqet e histirsë sonë të zymt në vite, me skenare dhe lojëra te hidhura e ku peti ndjen pezmin dhe pesimizmin e tij në jetë. Këtë ai e shprehë me poezinë e tijn të fundit në këtë cikë me titull: “Kotësi” kur thotë:
Në guvat e qeta të varreve hedhin lule
Petale të rëna nga cikma zie.
Më kot rreken të mbuhsin me lule varret-
Humnera pafund padrejtësie.
Në ciklin e tij të tretë titlluar “Guaska drite dhe gurëzime” poeti na del më optimist për jetën dhe se edhe vargu i tij ndjehet më i butë por prap me ate zjarrin e tij rinor i cili mundohet që jetën ta qoj përpara dhe të ndjej ate cfarë cdo kush e dëshiron, e këtë e ndjen lexuesi përmes vargjeve të peozisë “Sytë e përjetësisë” ku autori thotë:
Një foto drite
Gremiset nga
Maja e qiparisit.
Përmbytete e përmbytet
Por nuk zhbëhet
Në këllirat e gjirizit.
Dhe se optimizmi i poetit vjen dhe bëhet edhe me i zjarrt në poezinë “Lot dhe re” ku ai ndjen dhe sheh se dicka po levizë dhe se edhe natura po e ndjen se do vijnë ditë më të mira, ditë kur bora e kurorave te maleve do shkrihet përgjithmonë dhe ai thotë:
Bora e kurorës së maleve
Në valle rrethanore u shkri
Ndër mijëra mote.
Lotët e maleve rrëke rrodhën
Dhe rrjedhin nën dhe.
Kur njeriu del nga mjegullnaja dhe nga ajo e cila e rendon shpirtine tij, nuk duhet harrua se ai lidhet, tek hyjnitë por edhe përenditë, që të kthejnë buzëqeshjen, sepse dashuria njerëzore është ajo e cila krijon mrekulli në jetë. Sepse tornadot e mëkateve edhe Krishtinv e kryqezojnë e poeti e sheh këtë kështu përmes poezise se tij “Mos” kur thotë:Tornadot e mëkateve/Krishtin e kryqëzojnë dhe rikryqëzojnë/ miliarda herë/ në sekondë/ në kryqin/ e katër horizonteve.
Një fjalë filozofike shqipe thotë:“Njeriu nuk është i përjetshëm, le të përpiqet të jetë e pavdekshme ajo që do tëthotë dhe ajo që do të bëjë”.
Poeti vazhdon rrugëtimin e tij poetik me bargjet në kapitullin vijues “Vargmale ngujimi” një titull sa simbolik për trevat tona e poeti tek poezia “Kockat e dinjitetit” thotë: Të drejtën e shkrirë në qenien e tij/ia përgjakën me dhëmbëzit/ e harkuar të drapërit/.
Kockat e shpirtit iu polarizuan vertikalisht/sipas ligjeve të harruara/ të dinjitetit/.
Zyhdi Dervishi duket si një burim i pashterrshëm frymzimi i atyre lirikave të cilat ai i vargon në kapitullin vijues “Horor vaciu” ku na del një optimizëm prekës kur thotë tek poezia “Një grimë”: Qindra mijëra kilometra/ njerëzit ngjiten mne anije kozmike/në rrathët e qiejve të shumfishuar./A ngihen qoftë edhe një grimë/ mbi veten e zvetënitur?/
Jeta ndertohet me shijen e petaleve të luleve më të bukura që egëzistojnë në tokë e ato së bashku krijojnë kopshtin e lulëzuar që njerëzit ta shijojnë të lumtur, e kur njeriu ushqehet me një aromë të tillë, ai nektar e embëlson jetën dhe ai është një dhuratë e bukur për njeriun.
Zyhdi Dervishi e përfundon rrugëtimine e tij poetik me kapitullin nga i cili mori edhe titullin ky vargëtim “Vetëklonimi i maskave” e ku me poezinë e ketij kapitulli me titul “Vetëngujim gjenetik” poeti ve në pah atë kopsht lulesh që une përmenda më lart por me një sens tjetër dhe me një ide dhe mendim kritik për njeriun kur thotë:
Si barinj në kopshtet e mirazheve
Me alkiminë e tjetërsimit
Njerëzit e kohës sonë
Vetëklonohen 1001 herë.
T¨åe klonuarit e njetë si narcisë
Dashurohen mes veti.
Në retinat e syve
Nuk u gjallojnë më
Silueta njerëzish
Të tjerë.

Nga Sokol DEMAKU/
Libri “Djali dhe tigri” i autori suedez Lars Westman, i përkthyer në gjuhën shqipe nga Sokol Demaku, tani më gjendet në disa nga bibliotekat e shkollave fillore të Komunës së Tetovës dhe të komunës së Tearcës. Ky aktivitet u realizua në virgjilje të aktiviteteve për shënimin e Ditës së hapur të Evropës. Shpërndarja e librit filloi te stneda e Shkollës fillore “Migjeni” e cila në këtë evenimet prezentonte kulturën e shtetit të Suedisë, për të vazhduar edhe te shkollat tjera. Ky aktivitet u përkrah edhe nga Sektori për veprimtari pubklike në Kuadër të komunës së Tetovës, ku një kopje iu dhurua edhe Kryetares së Komunës së Tetovës zonjës Tetuta Arifi.
Shpërndarja e këtij libirit filloi dit më parë kryeqytetin e Shqipërisë në Tiranë, pas një promovimi modest në Universitetin Vitrina, ku në një takim rasti këtë detyrë për ta shpërndarë në Tetovë e rrethinë e morri për sipër poetja dhe gazetarja Sadije Aliti nga Tetova.
Gjatë këtij aktiviteti Aliti thekso:” ky libër është një roman për fëmijë ku flitet për bukuritë natyrore të Suedisë, ku atori nëpërmjet rrëfimeve të Djalit dheTtigirt ato i pështat për moshat më të vogla, njëherit paraqitet edhe dashuria e kujdesit ndaj natyrës dhe kafshëve”. Në emër të lexuesve nga Tetova ajo shprehi faleminderim për përkthyesin dhe donatorin e këtij libri Sokol Demakun.
Autori suedez Lars Westman, emër i njohur tani më edhe te shqiptarët, i kishte besuar përkthyesit që ta kryente një detyrë miqësore, kjo gjë lidhej me vendimin, që kishte marrë, që 1.000 kopje të librit të tij, “Djali dhe tigri”, t’i jepte falas për nxënësit e moshave të vogla, në shkollat e Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë, Malit të Zi e Preshevës.

Nê Falkenberg të Suedisë në prezencën e shumë bashkëkombasëve tanë u promovua libri shjkollor “Të mësojmë së bashku” dhe filmi i metrazhit të gjatë “Në dhe të huaj” të autorit Kosovar me banim në Suedi Hamdi Arifajt/
Nga Sokol Demaku/
Se libri është ai që bashkon njerëzit, se libri është pishtar i madh i cili rrezaton dritë e dituri te njerzit, këtë e kuptovanga libri i botuar nga mësuesi, pedagogu i palodhshëm miku ynë hamdi Arifaj.
Ka kohë dhe vite që bashkatdhetarët tanë lëshuan vatrat e tyre dhe sot janë pothuajse në të gjitha vendet e botës të shpërndar ku ata jetojnë dhe frymojnë.
Duke marrë parsysh numrin e madh të fëmijëve në mërgim, pra shkollarëve atje e duke qenë edhe vet autori mësues apo pedagog i këtyre fëmijëve tanë në mërgim sheh të nevojshme dhe i hynë një punë mjaftë delikate dhe madhore që të botoj një fletore pune – libër për nxënësit apo shkollarët tanë në mërgim.
Duhet theksuar se një shumicë e nxenësve në mërgim të cilët vijojnë mësimet e gjuhës amtare atje ata hasin në shumë vështirësi gjatë mësimit dhe përvetësimit të lëndës mësimore nga Gjuha amtare. Përmes këtij libri fëmijët do njihen në mënyrë detalje me shumë gjëra të cilatë janë të nevojshme në jetën e përditshme dhe ata do disponojnë me njohuri elementare nga lënda e Gjuhës amtare, njohuri të cilat do tu ofrohen fëmijëve përmes teksteve të përpiluara me mjeshtri nga autorit-mësues i Gjuhës amtare në mërgim dhe përshtatur fëmijëve shkollar në mergim.
Sot shqiptarët si tham në fillim të shpërndarë në të katër anët e botës kanë nevojë edhe për këtë libër mësimor të vecant dhe të thjeshtë i cili u përgjigjet drejtpërdrejt kërkesave të fëmijëve të tyre për të përvetësuar më me lehtësi e në mënyrë të drejtë gjuhën letrare shqipe.
Ky libër synon të plotësoj kërkesën dhe nevojën që nxënësit përmes këtij libri të njihen me gjuhën e gjallë shqipe të ditëve tona, duke e folur dhe shkruar natyrshëm ashtu si e përdorim në jetën e përditshme dhe veprimtarit shoqërore.
Objekt i këtij libri: Alfabeti ynë i bukur, Zanoret dhe bashkëtingëlloret, Shkronjat dyshe, Kafshët ,Drithërta, pemët dhe perimet, Instrumentet muzikore, Njeriu-trupi i njeriut, Mujat e viti, ditët e javës, stinët e vitit, Pjesët e ligjëratës( emri, mbiemri, folja, permeri),Trojet shqiptare, Figura të ndritshme të kombit.
Do na sjellë Hamdiu këtu edhe vendlindjen, edhe trojet tjera shqiptare si në Kosovë, ashtu edhe në Shqiperi, e këto sa edhe ia shtojnë vlerën librit. Por, duhet theksuar se me mjeshtri prej pedagogu dhe mësuesi autori paraqet vlerat e punës duke lënë gjurmë të bardha në çdo aspekt të jetës e të cilat gjurmë do mbesin si një trashëgimi me vlerë për brezat që do vinë dhe se edhe ata do kenë çka dhe ku të mbështeten dhe gjejnë shtegun e duhur për vazhdimin e asaj çka paraardhësit e tyre kanë filluar këtu në veriun e largët.
Ne autorit i urojmë suksese edhe më shumë angazhime në prezantimin e denjë të mërgatës, punës dhe virtiyteve të larta të bashkëkombësve tanë në mërgatë dhe punë të suksesshme dhe të palodhshme me fëjët tanë në mërgim.
Më pastaj nga ora 18;00 në sallën e madhe të “Tångaskolan” të Falkenberg në pranion e mbi 150 të pranishmëve sa zinte kjo sallë, e ku ishin të pranishëm edhe shumë miq suedez si dhe aktorët e filmit “Në dhe të huaj” vepër e pedagogut, mësusit dhe koreografit të njohur nga Istogu, e që ka vitë jeton dhe punon në këtë qytet, Hamdi Arifajt, u shfaq premiera e filmit në fjalë.
Ishin të pranishëm Niman Mucaj, aktor i mirenjohur ngta Kosova, Fortesa Hoti, aktore shqiptare e njohur në Suedi, por mungonin edhe shumë të tjerë të cilët kush për shkak largësie e kush për shkaqe tjera e kishin të pamundurë të ishin në premieren e filmit të themi të parë në shqip xhiruar në Suedi, nga bashkëkombasit tanë që jetojn ë dhe pun ojn ë me vite atje. Ishin të pranishëm edhe miq suedez të cilët kishin ndihmua autorin në realizimine filmit dhe të cilët shprehen fjalë miradie për mësusin dhe pedagogun Hamdi Arifaj si dhe për bashkëkombasit tanë që jetojn ë dhe veprojnë në këtë qytet.
Lidhur me filmin dhe tematikën që shtjellohet në te folën rexhisori dhe aktori Niman Mucaj, autori i filmit Hamdi Arifaj si dhe aktorja Fortesa Hoti.
Filmi u prit mirë nga të pranishmit dhe se mendojme se ky film do bëjë zë dhe namë në kinemat kestushme por edh në ato në vendlindje.
Tema pra sic shihet edhe nga vet titulli është migrimi i shqiptarëve nga trojet e tyre gjatë kohës së gjenocidit shtetror në Kosovë dhe mërgimi i tyre në përendim, por edh peripecit e familjeve në kushtet e reja të jetës së re në përendim. Por është më shumë rëndësi përfundimi fatlum i protagoniostëve krysor të ngajrjes së prekur në film.